De vraag van Amanda: ‘Wat is normaal?’
In de serie vragen van lotgenoten vandaag de vraag van Amanda. Natuurlijk is ‘Wat is normaal?’ een heel brede vraag, maar waar het Amanda om gaat is hoe mannen en vrouwen met elkaar omgaan. Wat is normaal in de omgang op het werk, privé en in de sociale situatie. In deze blog ga ik voor de leesbaarheid even de mannen als ‘seksueel intimiderend’ aanwijzen en vrouwen als slachtoffer. Natuurlijk kan het heel goed andersom ook gebeuren, maar de praktijk wijst uit dat dit vaak de verhoudingen zijn.
Normaal is cultuurafhankelijk
Wat normaal is hangt natuurlijk af van de cultuur waarin je woont en wat de geldende afspraken zijn. Die cultuur kan ook nog eens verschillen per situatie. Wat normaal is bij jou thuis is wellicht als je op bezoek bent bij een ander niet passend. Dat kan voor bijzonder genante situaties zorgen.
Als 19 jarige ben ik naar Amerika gevlucht, om de thuissituatie met het seksueel misbruik te ontlopen. In Amerika heb ik 6 jaar gewoond en ik voegde mij naar de lokale normen. Terug in Nederland deed ik heel Amerikaans: Ik was op bezoek bij een vriendin en toen mijn glas leeg was dook ik zelf zo de koelkast in. Ineens waren alle ogen op mij gericht. Wat deed ik fout?
Wat ik me niet had gerealiseerd is dat in Nederland mensen veel vaker en sneller bij een ander thuis worden uitgenodigd, maar dat dit niet meteen betekent dat je ‘eigen’ bent. Amerikanen ontmoeten elkaar eerst een keer of tig in een bar of restaurant. Als je bij hen thuis komt dan ben je ‘binnen’ en betekent ‘make yourself at home’ ook letterlijk: zorg zelf voor je eigen drinken.
Normaal is een afspraak
Wat normaal is in een bepaalde situatie is gebaseerd op expliciete en impliciete afspraken. De expliciete afspraken staan in reglementen en wetten. Daar staat bijvoorbeeld in dat je anderen niet mag lastigvallen met seksuele opmerkingen in een werksituatie, iets wat in de kroeg juist wél weer passend kan zijn. Overigens betekent ook in de kroeg ‘geen interesse’ dat verdere dubbelzinnige opmerkingen in dezelfde richting grensoverschrijdend zijn en dus ongewenst. De impliciete afspraken zijn moeilijker te duiden. Die kun je alleen uitvinden door er vragen over te stellen en door daarin ook keuzes te maken.
Wat is normaal op het werk?
Wanneer je op het werk met elkaar omgaat is het normaal dat er géén ondertoon van seksualiteit in de conversatie zit. Dat betekent niet dat seksualiteit of relaties geen onderwerp van gesprek kunnen zijn, maar het is de toon die de muziek maakt. Opmerkingen als ‘Daar zou ik wel een keer een beschuitje mee willen eten’ of ‘Wat een lekker sletje’ zijn beslist niet acceptabel. Ook niet in typische mannenberoepen. Overigens is wat normaal is niet altijd hetzelfde als wat ‘gangbaar’ is. Helaas is het in veel sociale situaties gangbaar om dit soort opmerkingen te maken.
Soms zijn mannen onwetend
De meeste mannen maken zich liever niet schuldig aan seksuele intimidatie. Dit is mijn stellige overtuiging. Veel vrouwen doen er in situaties waarin zij zich onprettig bejegend voelen het zwijgen toe. Helaas zijn we als vrouwen vaak te weinig assertief om te zeggen: ‘Hé, zo praat je niet over vrouwen/mij’. Natuurlijk zijn er mannen die er op kicken om vrouwen te onderdrukken, maar voor een deel van de mannen geldt dat ze simpelweg niet het signaal krijgen dat het niet oké is om seksualiserend over vrouwen te praten. Sommige mannen denken werkelijk dat ‘lekker sletje’ een compliment is!
Sociale schaamte
De tweede reden is sociale schaamte. Dit is het effect dat degene met de grootste mond de lachers op zijn hand krijgt. Er is lef voor nodig om in de volle voetbalkantine op te staan en te zeggen: ‘Ik vind het niet prettig zoals jij over vrouwen praat’. Daar is heldenmoed voor nodig en maar al te vaak is er één grootbek en 50 oncomfortabele zwijgers. Als de 50 zwijgers zouden weten hoeveel bijval ze krijgen als ze op zouden staan, dan zou het beeld snel veranderen.
Normaal is aan verandering onderhevig
Vroeger was het normaal dat vrouwen thuis zaten, voor de kinderen zorgden en weinig te zeggen hadden in de maatschappij. Inmiddels is dat danig verandert en wij zijn opgegroeid in een wereld waar de vrouwen vóór ons hard geknokt hebben voor gelijke rechten en daarin in elk geval deels geslaagd zijn. De generatie na ons zal een andere wereld treffen waarin zeker op het gebied van seksuele omgangsnormen een en ander zal zijn veranderd.
Wat normaal is, daar kunnen wij invloed op hebben!
De wereld is aan het veranderen. Het beste is dat te zien aan de veranderende mores over wat we ‘date-rape’ zijn gaan noemen. In het verleden was een meisje dat met een jongen op stap ging een ‘slet’. Als zij dan verkracht werd, was dat haar verdiende loon. Ze moest zich schamen. ‘Had ze maar niet zo’n kort rokje moeten dragen’. Tegenwoordig gaan er duidelijk steeds meer stemmen op om dit soort ‘victim blaming’ een halt toe te roepen. In Amerika zijn ze de wetgeving aan het wijzigen zodat er duidelijk in komt te staan dat alléén een nuchter(!) en helder ‘ja’ instemming is met seksueel contact. Een meisje dronken voeren en dan zeggen dat ze gewillig was is dus verkrachting, onder de nieuwe wet.
Oproep: Help mee bepalen wat normaal is
Hoe kun je helpen bepalen wat normaal is? In wat voor wereld onze kinderen straks opgroeien? Dat kan alleen door je stem te laten horen voor wat jij vindt dat normaal is. Want 50 zwijgende mannen in een voetbalkantine houden een ‘rape-cultuur’ in stand als zij zich niet uit gaan spreken voor de normen die zij willen. Vandaar een oproep aan mannen:
Heel concreet actieplan voor mannen
Tips over hoe jij als man kan zorgen dat vrouwen zich veilig voelen om je heen.
- Vraag vrouwen naar hun beleving over hoe er (in jouw kringen) over vrouwen gepraat wordt
- Grijp in als je grensoverschrijdingen waarneemt. Zeg minstens dat jij het niet op prijs stelt
- Wees alert op de grens tussen een compliment en een grensoverschrijdende opmerking (een compliment gaat over de persoon, een grensoverschrijdende opmerking gaat over een lichaam)
- Laat je gevoel spreken. De meeste mannen voelen wel als iets grensoverschrijdend is, maar stoppen dit gevoel weg
- Spreek je uit als de gelegenheid zich voordoet, tegen seksualiserend gedrag jegens vrouwen.
- Deel onderstaand filmpje over hoe belachelijk seksualiserend vrouwen in reklamefilmpjes geportretteerd worden en praat er serieus over met je vrienden. (let op: de inhoud van het filmpje kan confronterend/triggerend zijn)
Concreet antwoord aan Amanda
‘Wat is normaal?’ is een vraag die niet gemakkelijk en eenduidig te beantwoorden is. In een oud liedje van Robert Long staat de tekst:
‘Ach ieder mens moet elke dag opnieuw beslissen.
Hoever hij gaan wil en hoeveel hij accepteert.
Als je alleen maar aandacht schenkt.
Aan wat een ander vindt of denkt.
Dan wordt je steeds weer in een hoek gemanoeuvreerd’
Wat normaal is bepaal je voor een deel zelf. Door wat je wel en niet accepteert van de ander. Voor een deel bepaal je het samen, door te praten over wat je wél en niet acceptabel vindt. Het makkelijkst doe je dat in eerste instantie met de mensen die dicht bij je staan. Samen sta je daarin sterker. Vandaar dat ik het toejuich dat je mij deze vraag hebt gesteld.
