Ik kreeg een artikel over de voor en nadelen van AI-therapie toegestuurd. AI is natuurlijk hot op het moment, maar wat kan AI en wat vooral niet?

Revolutie in ondersteuning: AI-chatbot voor slachtoffers van seksueel geweld

AI-therapie voor seksueel misbruik?

Het artikel weegt de voor en nadelen af van het ‘praten’ over wat je is aangedaan met een chat-bot. Uiteraard is deze techniek nog in de kinderschoenen en er zijn lijsten met problemen die op te lossen zijn. Zo is daar de beveiliging van de informatie.

Vertrouw jij je hele hebben en houden aan een chatbot toe?

Vertrouwen is in de traditionele therapeutische setting al een heet hangijzer. Ik stel altijd van te voren vast dat vertrouwen pas komt nadat je een poosje samen hebt gewerkt. Juist het vertrouwen in mensen, in autoriteiten is immers geschaadt door het seksueel misbruik. De beveiliging van alles online is hackable, dus ik denk ook niet dat het verstandig is om gevoelige informatie zomaar in een chatschermpje te typen.

Een tweede zorgpuntje: waar haalt de chatbot zijn informatie?

In deze tijd van misinformatie en desinformatie, soms zelfs vanuit overheidsbronnen en door zogenaamde ‘fact-checkers’ is het erg twijfelachtig dat een AI-therapie programma de juiste antwoorden weet te genereren. Het is niet zo simpel om echt responsief te zijn naar de individuele situatie. Kort gezegd, iedereen die seksueel misbruikt is, steekt anders in elkaar en het samen zoeken naar een passende therapie, een passende oplossing voor de problemen die het individu tegenkomt is een heel persoonlijk proces.

Wat lost AI-therapie op?

Het artikel noemt als voordelen de onmiddelijke beschikbaarheid, toegankelijkheid en de resource efficientie. Alle drie zijn wat mij betreft jeukwoorden. In plaats van het oplossen van het bestaande tekort aan goede therapeuten, door opleidingen op dit gebied te faciliteren of door de zgn. alternatieve therapieën fatsoenlijk te vergoeden zodat deze ook voor iedereen toegankelijk zijn, gaan ze een schijnoplossing bieden die het in mijn ogen net niet doet. Wanneer alternatieve therapieën vergoed worden, verdwijnen de wachtlijsten als sneeuw voor de zon, is mijn voorspelling.

Therapeuten uit de markt drukken?

Het zal zo’n vaart niet lopen, maar het lijkt erop dat de AI-therapie erop gericht is om de therapeut te vervangen. Als deze manier van werken breed ingezet wordt, verwacht ik dat je straks als je jouw werkgever vraagt om therapie te vergoeden, deze zegt: ‘Heb je er al met een AI-therapeut over gepraat?’. Terwijl juist als het gaat om seksueel misbruik een ervaren therapeut van groot belang is.

De meeste therapeuten hebben geen wachtlijst

Of, beter gezegd, voornamelijk therapeuten binnen de GGZ hebben een wachtlijst. Daarbuiten valt het meestal erg mee. En mensen die last hebben van de langetermijneffecten van seksueel misbruik hebben in feite in de GGZ niets te zoeken. Ze zijn niet gek, hebben geen angststoornis, geen vermijdende persoonlijkeidsstoornis en ook PTSS is buiten de GGZ goed te behandelen.

Alleen staan los je niet op met AI

Als nadeel van de AI-therapie chatbot wordt genoemd het gebruik aan menselijk connectie. Welk probleem denken ze dan op te lossen? Want mensen met een verleden van seksueel misbruik hebben vaak juist als voornaamste klacht dat ze alleen zijn komen te staan met deze veel te grote problemen. Dat er niemand was die ingreep en dat er nu nog steeds niemand is die het lijkt te snappen, wat het met je doet. Alleen staan kun je niet oplossen door ‘contact’ met een AI-chatbot.

Waar therapie echt over gaat

Wat nodig is, is dat je oprecht contact leert maken met een echt mens, zodat het vertrouwen in jezelf en in de mensheid zich langzaam kan herstellen. Dat een kundig therapeut met verstand van seksueel misbruik vanuit oprecht contact helpt om het verleden te verwerken en het heden behapbaar te maken. Zodat je verder kunt met je leven zonder dat je verleden je bij elke stap wéér doet struikelen.

De ambtelijke molens draaien langzaam, zeker als het gaat om wetswijzigingen. De nieuwe wet seksuele misdrijven is daar een voorbeeld van. De wet vervangt de oude, getiteld ‘Misdrijven tegen de zeden’.

Schieten we er iets mee op?

Een nieuwe wet is op zich mooi natuurlijk. Met name online seksuele intimidatie krijgt zo een formele wettelijke grond voor vervolging. Ook worden de strafmaxima voor seksuele misdrijven tegen kinderen verhoogd. Geen slechte zaak wat mij betreft, want de oude wet schoot hierin te kort.

Hogere strafmaxima als afschrikwekkend gegeven

In de consultatierondes gaat de wetgever er van uit dat de hogere strafmaxima zullen zorgen dat mensen zich twee keer zullen bedenken voordat zij een zedenmisdrijf begaan. Ik waag dit te betwijfelen. Ten eerste omdat de afschrikwekkende werking van hoge straffen nog nooit is aangetoond. Maar ook omdat rechters als het gaat om seksueel kindermisbruik doorgaans de laagste strafmaat hanteren.

De verandering van woorden

Een misdrijf tegen de zeden heet dus voortaan een seksueel misdrijf. Dat lijkt wellicht een verandering ten goede, maar ik vraag me af hoe dat in de praktijk zal uitpakken. Want met het aanpassen van de woorden zijn we er natuurlijk niet. Om echt verandering te brengen in de rechtsgang rondom zedenmisdrijven zoals seksueel misbruik, tegenwoordig seksuele misdrijven genoemd, zal er een kentering moeten komen in de toepassing van het recht, niet alleen de letter van de wet.

De letter en de geest

Praktijkvoorbeelden genoeg over hoe de letter van de wet gevolgd is, maar de geest van de wet niet. In een eerdere wetswijziging kwam er een minimumstraf voor kindermisbruikers die ‘klant’ waren van ‘kinderprostitutie’. (Kinderprostitutie bestaat niet, het betreft georganiseerd seksueel misbruik en exploiteren van kinderen). In de zaak ‘Valkenburg‘ werd op grote schaal een minimale straf opgelegd. Maatschappelijk gezien was het verhaal in de media: ‘Arme daders, ze werden thuis door de politie opgehaald, wat moeten de buren denken’. Een jeugdzorgwerker!!! die het meisje misbruikte werd geen beroepsverbod opgelegd. We hebben nog een lange weg te gaan voordat de geest van de wet ook daadwerkelijk toegepast gaat worden.

Heldere wetten, heldere boodschap

‘Het zou beter zijn om een molensteen om je nek te binden en in de zee te springen, dan dat je je aan een kind vergrijpt’.
Dit is wat de bijbelse wet zegt over kindermisbruik. Daar is geen internetconsultatie over geweest, daar heeft niet een commissie zich jarenlang over gebogen. Het zegt wat er gezegd moet worden. Het verliest zich niet in geneuzel over ‘is het een zedenmisdrijf of een seksueel misdrijf’ maar zegt waar het op staat.

Niet alle traumas hebben evenveel impact op het slachtoffer. Toch wordt er in de DSM geen onderscheid gemaakt in de diagnose en behandeling van de verschillende traumas. Dat is jammer want daarmee gaat het voorbij aan de werkelijkheid van seksueel misbruik. Het gaat hier niet om leedvergelijk, dat is weinig zinvol, het één is niet erger dan het ander. Maar er zijn wel degelijk belangrijke verschillen tussen diverse traumas, die van invloed zijn op de behandeling ervan in therapie.

Trauma mét of zonder dader

Bij seksueel kindermisbruik is er sprake van een moedwillige daad van een veelal ervaren misbruiker. Andere traumas, waarbij geen dader aan te wijzen is, zoals ongevallen, natuurrampen, overlijdens hebben geen aanwijsbare schuldige. Bij seksueel misbruik komt de schuldvraag aan de orde.

Trauma verzachten of verdiepen

Bij een natuurramp wordt er bewust gezocht naar manieren om het trauma te verzachten. Er worden teams van psychologen op de slachtoffers los gelaten die hen laten praten. Bij seksueel misbruik is het omgekeerde waar. De dader zet er vol op in het trauma zo diep mogelijk te maken, omdat dit de grootste kans biedt op geheimhouding van het kind.  Door manipulatie, medeplichtig maken, verwarring scheppen en dreigen komt hij maar al te vaak weg met zijn wandaden.

Gedeelde smart is halve smart

Over een ongeval of ramp kun je praten met de mensen om je heen. Je krijgt medeleven en men kan zich er over het algemeen een voorstelling van maken wat het met je doet. Je voelt je gehoord en gezien. Bij het trauma van seksueel misbruik is het omgekeerde waar. Zelfs als je durft te praten, ondanks alle inspanningen van de dader om dat tegen te gaan, loop je vaak op tegen een muur van ongeloof en onbegrip. Je blijft alleen met je trauma.

Het einde van het trauma

Een natuurramp heeft een duidelijk begin en einde. Vanaf het moment dat het sein op veilig gaat, kun je beginnen aan de verwerking. Dit is in het geval van seksueel misbruik minder eenduidig. Soms eindigt het misbruik maar blijft de dader nog in je leven. Soms heeft het misbruik zo lang geduurd of heeft zoveel impact gehad, dat het sein niet meer op veilig gaat. Je blijft gespannen of angstig. Daardoor komen mensen vaak pas na vele jaren toe aan verwerking.

Wachten op het volgende trauma

Wanneer mensen bijvoorbeeld een treinramp hebben meegemaakt, is het mogelijk om in het vervolg de trein te vermijden. Dat heeft wel wat impact op je leven, maar je kunt heel goed leven zonder trein. Dat geldt niet voor seksueel misbruik. Seks is immers overal. Overal zijn potentiele daders voor iemand die jarenlang gespannen of angstig is. Daarbij maakt een groot deel van de slachtoffers hernieuwd slachtofferschap mee.

Trauma op trauma

Het trauma van seksueel misbruik noem ik ook wel het gif dat blijft vergiftigen. Juist doordat het zo diep in een mensenleven geworteld raakt, is het een heel proces om het compleet te helen. Het is dus niet verrassend dat het vaak wat langduriger trajecten zijn dan enkelvoudig trauma. Maar laat je niet ontmoedigen, je kunt helemaal helen.

Meer weten?

Lees mijn boek ‘Helen van seksueel misbruik. Het trauma voorbij!’