Hoe maak je contact met iemand die dissocieert?

De vraag van Michel: Hoe maak je contact met iemand die dissocieert?

sla macro-opname Deze vraag stelt Michel als partner van iemand die seksueel misbruikt is, maar ook hulpverleners kunnen met deze vraag worstelen. Maar al te vaak wordt dissociatie niet tijdig gezien of weten hulpverleners niet hoe ze met iemand die dissocieert om moeten gaan.

Informeer jezelf over Trauma

Door te weten hoe trauma werkt en dat het er is, kun je er rekening mee houden. De Amerikanen noemen dit ‘Trauma Informed Practice’ oftewel TIP. TIP betekent weten dat het trauma bestaat en hoe dat er uitziet. Zorg dat je een algemeen begrip krijgt van waar je mee te maken hebt, als iemand seksueel misbruikt is. Het gedrag dat het resultaat is van seksueel misbruik is heel divers. Dissociatie is maar één van de verschijnselen waar je mee te maken kunt hebben. In mijn boek ‘Helen van seksueel misbruik. Het trauma voorbij’ geef ik onder andere een aantal afweermechanismes weer, met wat voorbeelden van hoe dat er uit kan zien.

Benoem als je ziet dat iemand dissocieert

Soms weten mensen heel goed dat ze dissocieren, maar soms gebeurt het zo snel dat hij of zij het zelf niet eens echt door heeft. Door het te benoemen kun je hier meer bewustzijn op krijgen, van beide kanten. Als je ziet dat iemand afwezig lijkt kun je vragen: ‘Ben je er nog?’ Voor anderen werkt directief toegesproken worden goed: ‘Hier blijven! Niet dissociëren.’ Als je niet zeker bent kun je vragen: ‘Het lijkt of je dissocieert, klopt dat?’

Weet dat er angst is als hij of zij dissocieert

Je vriend of vriendin dissocieert niet voor niets. Soms is er op het oog niets aan de hand, maar voor degene die dissocieert, is dat heel anders. Iets uit het verleden wordt aangeraakt en daardoor is er grote paniek. Dissocieren is een vlucht uit een situatie die een ernstige bedreiging vormt. Bij iemand met een verleden van seksueel misbruik volgt een dissociatie vaak op een trigger die wijst naar een herinnering aan het misbruik. De bedreiging vanuit die herinnering is levensecht, zelfs als het vanuit jou, als volwasssen bijstander, volstrekt onlogisch lijkt. Neem de angst serieus en bagatelliseer ze niet.

Bevestig dat je er voor hem of haar bent

Ook als je denkt dat de ander jou niet meer ziet en hoort, blijf signalen geven dat je er bent en dat je positief betrokken bent. Op het moment zelf helpt het om dingen in het hier en nu op te noemen. Je naam is… . Je bent … jaar oud. Je zit op een rode stoel. Er branden drie kaarsen. Je bent in het hier en nu veilig. Blijf desnoods herhalen en vraag om reactie. Kun je mij horen. Daag hem of haar uit om rond te kijken: ‘Zie je iets roods in de kamer?’

Maak een plan voor als hij of zij dissocieert

Zoek samen naar dingen die helpen, want dat is niet voor iedereen hetzelfde. Voor sommige mensen is oogcontact zoeken heel helpend, voor anderen kan het fijn zijn als je even weg gaat en weer een derde heeft er baat bij om iets héél anders te gaan doen, afwassen bijvoorbeeld, omdat je dan langzaam je handen weer gaat voelen. Wat voor de één goed werkt hoeft voor de ander niet te werken, het ligt vaak aan de situatie rondom het misbruik. Als de ander het onderscheid tussen het hier en nu en het toen en daar weer kan ervaren, dan kan hij of zij ook terugkomen uit de dissociatie.

Maak afspraken over fysiek contact

Waar je bij ieder ander al snel een arm om een schouder heen slaat, is dit bij mensen die seksueel misbruik hebben meegemaakt soms erg bedreigend. Vermijd onverwacht fysiek contact, maak er met je partner afspraken over en spreek met elkaar door wat wél en niet handig is daarin. Als er voor de veiligheid, in de actuele situatie, fysiek contact gemaakt moet worden, kondig het aan, vraag zo mogelijk toestemming of vertel erbij waarom je doet wat je doet. Kort en bondig. ‘Voor je eigen veiligheid ga ik je nu bij je arm pakken en van de autoweg af loodsen’.

Je partner als informatiebron

Wanneer je partner regelmatig dissocieert, is hij of zij de enige juiste bron van informatie over hoe te handelen, wanneer hij of zij dissocieert. De vuistregels die ik hier heb gegeven zijn heel algemeen en helpen je om te kijken in welke richting je naar oplossingen kunt zoeken. In het algemeen gesproken is het ondoenlijk om alle triggers die tot dissociatie leiden te vermijden. Bespreek na een periode van dissociatie met elkaar wat tot de dissociatie heeft geleid en kijk of je met elkaar tot een plan van aanpak kunt komen om een volgende keer je partner terug te halen uit de gedissocieerde staat.

Zorg goed voor jezelf

Helaas vergeten partners nogal eens om goed voor zichzelf te blijven zorgen. Dan komt er een burn-out bij kijken of partners raken op termijn zo gefrustreerd dat ze boos worden op hun lief of op hun lot. Blijf voor jezelf ook ontspannende dingen doen. Zorg dat je contact houdt met je vrienden en familie als dat voor jou goed voelt. Zoek, als dat nodig is, tijdig ondersteuning voor jezelf. Omgaan met seksueel misbruik is niet alleen voor degene die het heeft meegemaakt traumatisch. Het getuigt van zelfrespect als je hulp zoekt bij het omgaan met deze moeilijke situatie.

Hulp voor partners

Tot voor kort was er weinig hulp voor partners van mensen die seksueel misbruikt zijn. Inmiddels heb ik daarover een boek geschreven getiteld ‘Partners in beeld’. Dit is te koop via de boekenwinkel

De tip van Angelique hieronder is heel relevant!

Een medisch ID kan alle informatie over wat jou helpt tijdens je dissociatie bevatten. Op die manier weet niet alleen je partner wat hij/zij moet doen, maar kan elke hulpverlener bij de juiste informatie.

 

Grote stappen: Workshop Symposium deel 1

Een zevenmijls stap (workshop symposium deel I)…

Mijn psychologe, Margreet Krottje van Praktijk Tebéyo, had mij gevraagd of ik samen met haar de workshop wilde geven op het Symposium ‘Wat wel werkt! Hulpverlening na seksueel misbruik’, op zaterdag 1 november j.l. Natuurlijk wilde ik dat. Ik wil namelijk mijn stem terug. Ik wil taboe doorbreken. Ik wil mijn verhaal vertellen. Ik wil helen.

Speciaal om te doen!

Voor mij voelde het ook heel speciaal om dit samen met mijn psycholoog te mogen doen. Ze vroeg mij of ik het dan niet eng zou vinden. Natuurlijk wel. Verschrikkelijk eng zelfs. Maar, mijn angst mag mijn leven niet meer bepalen! En met mijn psychologe erbij is het heel veilig om zoiets te doen.

Bedenken hoe ik het wil

Ik ging thuis bedenken wat ik dan wilde. Dat had ik vrij snel duidelijk. Ik wilde voorlezen. Want, dat is voor mij nu de manier om te kunnen praten. Dus ben ik gaan schrijven. We spraken af dat ik bij de workshop ging voorlezen en Margreet zou daar dan op inspelen met vragen en met uitleg. Zo zouden de mensen dan een beeld krijgen van hoe de therapie bij Tebéyo werkt.

Niet oefenen, springen in het diepe

We zouden verder niks oefenen, zodat de mensen ook een zuiver beeld zouden krijgen. We wisten van te voren dan ook niet of het voorlezen zou gaan lukken. Of ik langzaam zou lezen, of op tempo. Of er angst zou komen, tranen en of ik zou gaan dissociëren.

De vrijdagavond ervoor sloeg de spanning toe:

‘Als je me nu vraagt hoe het gaat, zwijg ik. Want, dan kom je te dichtbij…
Alarm in mijn hoofd, een zware druk op mijn borst, buik strak gespannen, misselijk in mijn keel, tranen in mijn ogen! Oftewel, het is begonnen, de spanning voor het symposium morgen. Hopelijk val ik gauw in slaap, want de wekker gaat om 5.57 uur…’

Wakker liggen

Dit had ik op mijn facebook geschreven voordat ik ging slapen. Ik kan beter zeggen, voordat ik wakker ging liggen. Ik heb namelijk uiteindelijk maar een kleine twee uur geslapen. Dat ik mijn verhaal ging voorlezen, en daarmee mezelf ging laten zien, was namelijk nogal een stap voor mij. Een voor mij dierbaar persoon zou zeggen: Een stap met mijn zevenmijlslaarzen aan.

De grote dag vangt aan…

Zaterdagochtend (1 november 2014) om 10.00 uur moesten we er zijn, in Zutphen. Vanuit het Westen van het land betekent dit net iets meer dan twee uren rijden met de auto.
Ik kreeg nog een mailtje van mijn psychologe: “Red je het nog?   🙂 “
Ik antwoordde: “Amper geslapen as usual. Voel van alles overal. Verder afleiding van harde muziek nu in de auto… Tot straks”

Een lezing op het symposium

Het symposium werd in een school gehouden. Voordat het begon, liet Margreet mij het lokaal even zien waar wij de workshop zouden geven. Van te voren weten hoe de ruimte er uitziet geeft namelijk wat rust en veiligheid. De dag begon met een interessante lezing van Sietske Dijkstra. Een wijze vrouw die veel kan vertellen over seksueel misbruik en al jaren goed werk doet op dit gebied.

En toen was het tijd voor de eerste ronde workshops.

Met mijn hart in mijn keel volgde ik Margreet naar ons lokaal. Ik ging op mijn stoel zitten, links van Margreet. Tegenover ons twee rijen stoelen met ongeveer dertien personen. En links achterin op een tafeltje, zodat ze iets hoger zat en goed te zien was voor mij, een dierbaar persoon. Zij kwam erbij zitten, zodat ik een fijn en veilig gezicht had in het publiek, waar ik even rust kon vinden met mijn ogen.
Margreet ging onze workshop inleiden. En ik? Ik klampte me met mijn ogen aan haar vast. Dat is wat ik doe als ik bang ben. Om dan niet helemaal in dissociatie te verdwijnen, maak ik oogcontact. Margreet kwam naast mij zitten en ik begon met het voorlezen van mijn verhaal. Het eerste stuk was moeilijk, omdat dit over mijn opa ging. Ik kon redelijk lezen, maar het ging wel traag. Margreet vroeg hoe het met de mensen ging en checkte of ze dit aankonden en legde meteen iets uit over hoe geduld belangrijk is in dit werk.

Voorlezen zonder gevoel

Het meeste las ik voor zonder gevoel. De mensen merkten dan ook verschil, omdat ik dan duidelijker en meer op tempo ging lezen. Margreet legde hierover uit dat het dan goed lijkt te gaan, maar dat dit maar schijn is, omdat ik dan niet echt meer in contact ben met mijzelf. Steeds als ik een stuk gelezen had, nam Margreet de papieren even uit mijn handen, zodat deze weer even tot rust konden komen. Door angst verkrampen mijn handen namelijk.

Veilige ogen

Margreet checkte dan hoe het met mij ging. Als ik dissocieerde, moest ik even om me heen kijken, naar de mensen voor ons. Ik kon dan heel even oogcontact maken en achterin was daar dan het veilige gezicht. Zij maakte gebaren van steun en bemoediging en dat was fijn en troostend. Verder klampten mijn ogen zich dan gauw weer vast aan Margreet. Er was te veel angst om naar de mensen te kunnen blijven kijken.
Margreet vertelde dan ondertussen over haar werkwijze a.d.h.v. mijn verhaal en wat de mensen aan mij konden zien. Margreet kreeg daarin van mij de ruimte om alles te mogen vertellen. Zoals waarom mijn handen verkrampt in elkaar vastzitten bij angst. Toen ze daar tijdens therapie een keer naar vroeg, kon ik uiteindelijk zeggen:”Dekens vast”. Zo voelt dat namelijk. Vroeger bij mijn opa hield ik de dekens vast. Nu doe ik dat als het ware nog steeds. Als ik mijn handen los zou houden, voelt dat heel open. En dat voelt heel onveilig en misselijkmakend.

Fysiek contact voor veiligheid en troost

Tijdens het lezen legde Margreet haar hand op mijn rug. Dat gaf veiligheid. Toen ik alles had voorgelezen, was er voor de mensen ruimte om vragen te stellen. Het lukte mij ook om antwoord te geven. Ik sloot de workshop af met mijn gedicht ‘Van overleven naar leven’.
Ik kreeg van iedereen heel veel complimenten. Dat vond ik heel bijzonder. Ik wist me er alleen geen raad mee. Ik voel me dan altijd heel klein worden, alsof ik het bijna niet geloven kan. Ik was heel moe en ik moest huilen. Gelukkig was er troost en mocht ik even wegkruipen in veilige armen.

Na de pauze nog een keer!

En toen was het pauze. Er was voor iedereen een goed verzorgde lunch. Maar, niet voor mij. Want, voor mij was deze workshop eigenlijk gewoon een pittige therapiesessie geweest. Mijn keel zat dicht. Gelukkig had iemand die mij kent aangeraden om witte boterhammen met pasta mee te nemen. Dat is zoet en is redelijk makkelijk weg te kauwen en door te slikken. We konden gelukkig heerlijk buiten zitten in de verwarmende zon. Ik was echt verschrikkelijk moe en meer aan het dissociëren dan aanwezig. Na de pauze was er de theatervoorstelling van de Powerwijven. Dit was echt heel goed. Zoals zij zich durven te laten zien, vind ik bewonderenswaardig. Er was voor mij ook veel herkenning. En confronterend was het moment dat er 16 stappen werden geteld naar het bed van de dader. De zaal werd toen ook stiller dan stil.

En toen was het tijd voor de tweede ronde workshops.

Daar waar ik er de eerste ronde nog redelijk bij kon blijven, lukte dat nu niet meer. Ik was veel aan het dissociëren. Maar, ook dat was goed om te laten zien. Ik moest maar kijken hoe ver ik zou komen met lezen. En als het niet meer lukte, zou Margreet het overnemen. Maar ja, dat is niet gebeurd. Want er is altijd nog datgene in mij dat het zelf wilt doen. Ik heb dan ook alles zelf voorgelezen. Op een gegeven moment gingen mijn handen en arm enorm zeer doen door de verkramping.
Ik kon alle vragen aan het einde zelf beantwoorden. Alleen was het steeds lastig. Want dan gaf ik antwoord en daarbij moet ik dan heel erg zoeken naar woorden. En dan was ik ondertussen de vraag al weer vergeten, waardoor ik niet wist of ik genoeg antwoord had gegeven.

Raken en geraakt worden

Één persoon heeft mij heel diep geraakt, omdat zij zelf heel erg werd geraakt door mijn verhaal. Ze zag aan mij waar ze zelf doorheen was gegaan. Ze huilde en daar was ik diep van onder de indruk.
De mensen hebben heel goed begrepen wat wij wilden overbrengen.

  • Dat het belangrijk is dat je als hulpverlener menselijk bent.
  • Dat je er gewoon moet zijn, zonder professionele afstand.
  • Dat je geen etiketjes uit de DSM IV moet gaan plakken, maar dat je de cliënt moet zien. Je ziet geen ptss, je ziet iemands angst, pijn en verdriet.
  • Dat uitleg geven belangrijk is en dat je troost biedt binnen de grenzen van de cliënt.
  • Dat je als hulpverlener een voorbeeld bent voor je cliënt, waarin je laat zien hoe het leven werkt.

Later kreeg ik per mail twee reacties die ik hier graag wil delen:

‘Nogmaals heel hartelijk dank voor jouw openheid in kwetsbaarheid, wat getuigt van een enorme kracht.’

‘De angst, dissociatie, verkrampte handen. Ik was geraakt door de reactie van Margreet. De veiligheid die ze je probeerde te bieden, de rust en vooral het geduld.’

Het symposium werd afgesloten met een boekpresentatie en daarna de mogelijkheid om nog iets te drinken met elkaar. En toen was het voorbij.

Ik was volledig gesloopt na twee therapiesessies op één dag. En verder door alle andere indrukken van deze dag. Ik verging van de pijn in mijn rug en nek. Dat komt door de verkramping van angst.

Het was een zeer geslaagd symposium! Ik ben dankbaar dat ik de kans heb gekregen om mezelf te mogen laten zien, om mijn stem te hebben mogen laten horen en daarmee weer een beetje meer terug te mogen krijgen.

Binnenkort deel ik hier nog de tekst die ik tijdens de workshops heb voorgelezen. Mijn gedichtje komt ook nog.

En wat betreft het thema van dit symposium:
De Tebéyo methode van Margreet Krottje werkt!!!

M.A

Monique Amber