#MeToo en #ikluister

De slachtofferrol

Steeds als er een keer aandacht is voor seksueel misbruik in de media, komt er geheid een reactie die neerkomt op ‘Je moet niet zo in de slachtofferrol blijven hangen.’ Dat lijkt een gezond advies, immers niemand wil als klagerig overkomen en in een soort levenslange slachtofferpositie staan. Toch is dit advies niet zo gezond als het overkomt.

Timing is belangrijk

Het lastige aan dit advies is onder meer de timing. Op het moment dat mensen hun verhaal beginnen te vertellen, zoals nu bij #MeToo, wordt het een dooddoener. Het zegt: genoeg hierover! Eigenlijk vertelt het de spreker dat hij of zij niet gehoord is in het slachtofferschap, maar dat het een zeikerd is. Het is al zo lang geleden, houdt er maar over op.

Er zit een valse vooronderstelling in

In het advies zit een valse vooronderstelling, namelijk dat degene aan wie dit gericht is, in de slachtofferrol zit. Vastzit zelfs. Die vooronderstelling heeft bovendien de moeilijkheid dat het lastig is om je er tegen te verweren. ‘Ja maar, ik ben toch slachtoffer’ klinkt immers zwak en klagerig. Toch is erkenning van je slachtofferschap belangrijk, want daarmee krijg je erkenning voor wat je is aangedaan.

In de verdediging gedrukt

Zo plaatst de zin: ‘Je moet niet zo in de slachtofferrol blijven hangen’ mensen in de slachtofferrol. In plaats van gehoord worden, moeten ze verdedigen waarom ze er over praten. Ze worden in feite opnieuw tot slachtoffer gemaakt, maar nu van de traumatische afweerreactie van de ander: ontkenning, bagatellisering. In plaats van erkenning krijgen ze verwijten. In plaats van een luisterend oor wordt hen opnieuw het zwijgen opgelegd

#Metoo gaat niet alleen over seksueel misbruik

Ten diepste gaat de actie #MeToo niet over seksueel misbruik of intimidatie. Het gaat niet over wát er is gebeurd, maar over de reacties op wat er is gebeurd. Het gaat over dat mensen dit jarenlang in de eenzaamheid van de stilte hebben gedragen. Het gaat over dat het slachtoffer niet gehoord is in zijn of haar pijn. Het gaat over de wrede, onmenselijke stilte.

Genegeerd worden is erger dan misbruikt worden

Ik hoor het keer op keer in mijn praktijk. Ik ken het uit mijn eigen leven. Als jouw pijn er niet mag zijn, als jouw verhaal niet gehoord mag worden, dan kom je alleen te staan. De wereld draait door, maar jij maakt er geen deel meer van uit. Als jouw slachtofferschap er niet mag zijn, dan sta je alleen in een wereld die onveilig is.

De slachtoffers van ‘#metoo’

MeToo is een geslaagde actie. Het heeft wereldwijd zoveel reuring gegeven dat het nu hopelijk duidelijk is hoe wijdverspreid seksueel misbruik en seksuele intimidatie werkelijk is. Dat het doortrokken zit in onze hele samenleving. Maar als het vervolg van #MeToo is ‘houd er maar over op’ dan is het een geval van: ‘operatie geslaagd, patiënt overleden’.

Wat dan wel?

Er zijn een aantal dingen die moeten gebeuren in de naweeën van #MeToo. Luisteren is de eerste en meest belangrijke stap. Dat moet, omdat mensen klaar zijn om hun verhaal te vertellen. Daarbij past luisteren als eerste stap. Vandaar dat ik #ikluister ben gestart. Verder denk ik dat het passend is dat wij als maatschappij eens gaan kijken naar hoe het zover heeft kunnen komen. Onszelf en elkaar vragen gaan stellen. En dan luisteren naar het antwoord …

#ikluister

De oproep is nu eens niet aan de slachtoffers. Wij hebben laten weten dat we er zijn en dat we gehoord willen worden. Ik roep mensen die niet seksueel misbruikt zijn op om zich te laten horen. Laat weten dat je bereid bent om te luisteren. Bereid bent om er te zijn, na al die jaren. Je hoeft er niet eens goed in te zijn. Je hoeft alleen maar uit te reiken en de boodschap uit te zenden: ‘Ik ben bereid om te luisteren’. Zet op je sociale media profiel #ikluister. Of beter nog, vertel het in je kennissenkring. Laat merken dat je er bent.

Gastblog Jessica: ‘Taboe in een taboe: seksueel misbruikt door een vrouw’

“Weet je zeker dat je niet door iemand anders misbruikt bent? Want wat je ervaart kan niet alleen komen van wat je net vertelde, ze is immers je zus.”

“Experimenteren is normaal, ik heb dat ook gedaan met mijn nichtjes toen ik jong was. Je hoeft je er geen zorgen over te maken, het is volstrekt normaal.”

Oordelen

donker roze bloesem, foto van Agnes van der GraafDeze blog begin ik niet zoals gewoonlijk met een quote die me inspireert, een zin waar ik hoop uithaal, maar met twee voorbeelden van de dingen die verschillende therapeuten tegen me zeiden toen ik eindelijk durfde te vertellen, dat ik misbruikt ben en door wie. Bij allebei was dat het enige wat ze wisten. Dat er sprake was van seksueel misbruik en degene die het deed: een vrouw. Toch twijfelden ze niet om te oordelen. 

Bodemloos

Ik kan niet omschrijven hoe het is om, keer op keer, te horen dat de pijn die je voelt er niet mag zijn. Het is alsof de grond onder je voeten wordt weggeslagen en als je dan eindelijk geland bent, het nog een keer gebeurd. En nog een keer. Wantrouwen groeit, eenzaamheid neemt toe en angst stijgt. Als zelfs je verdriet geen bestaansrecht meer heeft, voelt het alsof er een bodem ontbreekt om op te staan.

Een taboe in een taboe

Misschien trof ik therapeuten die er geen verstand van hadden, maar ergens denk ik dat hun reactie anders was geweest als ik niet door een vrouw was misbruikt, maar door een man. Als het over seksueel misbruik gaat, gaat het namelijk vaak over een man (of jongen) die een vrouw (of meisje) misbruikt, maar mannen worden ook misbruikt en vrouwen kunnen daders zijn. Een vrouw kan dus een vrouw misbruiken, of een meisje een meisje. Zoals dat bij mij het geval is. Op seksueel misbruik heerst een taboe, maar onder andere op misbruik door een vrouw lijkt een nog groter taboe te rusten.

Meer overeenkomsten dan verschillen

Het is logisch dat het grootste gedeelte van de aandacht naar de meest voorkomende situatie gaat. In mijn ogen is dat niet erg, want ondanks de verschillen zijn er meer overeenkomsten. Of je nu misbruikt bent door een man of een vrouw, of je nu zelf een man of een vrouw bent, het een is niet moeilijker of heftiger dan het ander. Het is alleen jammer dat niet iedereen dat zo ziet en dat is wat het ingewikkelder maakt. Dat geldt vast ook voor andere taboes rondom het thema seksueel misbruik.

Mijn aandeel

Als ik er op terugkijk heb ik er zelf ook een aandeel in, ik heb namelijk nooit durven vertellen wat er precies gebeurd is. Ik kwam niet verder dan het oppervlakkige. In zekere zin heb ik ze nooit de kans durven geven om me serieus te nemen. Waar ik na hun eerste oordeel afhaakte, had ik door moeten zetten. Maar ik was daar niet aan toe, mede omdat hun reacties mijn eigen negatieve oordelen bevestigden.

Het kan anders

Ik had dit niet kunnen schrijven als ik niet had geweten dat het ook anders kan. Er zijn mensen die me wel serieus nemen, ook als ze weten dat ik misbruikt ben door een vrouw. Stukje bij beetje bouwt de weggeslagen grond onder mijn voeten zich nu weer op. Ik stel me niet aan, ik mag verdrietig zijn en mijn pijn mag er zijn. Nu moet ik dat zelf alleen nog echt geloven. Maar ooit is de weggeslagen grond onder mijn voeten weer volledig opgebouwd en kan een goed bedoeld, maar verkeerd vallend oordeel hem ook niet meer wegslaan.

Ook als het anders is

Daarnaast hoop ik dat de oordelen, over mijn situatie en over die van anderen, steeds minder voorkomen. Nu het taboe rondom seksueel misbruik langzaam afneemt, komt er hopelijk ook meer ruimte voor de situaties die net iets anders zijn dan de meest voorkomende. Zodat begrip kan groeien, ook als het net even anders in elkaar zit.

 

Jessica’s eigen blog staat hier: Uit het donker

De storm die seksueel misbruik heet – gastblog Jessica

“Life is not about waiting for the storm to pass. It’s about learning how to dance in the rain.” – Vivian Greene

 

De gure storm die seksueel misbruik heet

Gastblog Jessica: De storm die seksueel misbruik heetHet is donker en de maan verschuilt zich voor de storm achter de dreigende wolken. Het regent en het stormt, bliksemt en onweert. De kou wordt vergezeld door gure wind en de regen gaat af toe over in hagel. Daar waar je haar bijna niet kunt zien, verstopt achter een boom, zit een meisje in het bos dat met angstige ogen naar het natuurgeweld om zich heen kijkt.
Ze klampt zich vast aan de boom, sluit haar ogen en wacht vol angst tot de storm gaat liggen. De boom is haar enige hoop en houvast in de storm veroorzaakt door het seksueel misbruik.

Bomen als afweermechanismen

Volwassenen en kinderen klampen zich om nare gebeurtenissen en periodes (storm) te overleven vaak aan veel verschillende soorten bomen vast. Soms zijn dat sterke, gezonde bomen die je er op een goede manier doorheen helpen. Zoals de liefde en steun van een ouder. Maar soms zijn dat ook zwakke, ongezonde bomen waar je moeilijk los van kunt komen als de feitelijke storm is gaan liggen. In het heden doen deze bomen meer kwaad dan goed, terwijl ze eerder wel noodzakelijke afweermechanismen waren.

De man die een storm triggert

Ik heb zelf nooit stilgestaan bij welke bomen ik ingezet heb tijdens de storm. Totdat ik ’s avonds een man tegenkom in de bus. Hij gaat naast me zitten en knoopt een gesprek met me aan. Terwijl zijn vragen steeds meer richting versieren gaan, tel ik de minuten af totdat we bij het busstation zijn. Ik ben opgelucht als ik uitstap, totdat ik erachter kom dat we verder ook dezelfde kant uit reizen. Ik besluit een bus later te nemen en wacht een eindje verderop, uit het zicht. Hij merkt me echter op en met moeite weet ik hem af te schudden. Hij triggert een reactie bij mij.

De getriggerde reactie

Als de man met bus al verdwijnt blijf ik verstijfd staan totdat de volgende eraan komt. Omdat hij iets van van mij wou waar ik niet op zit te wachten, voel ik me opeens heel zichtbaar. Want iemand had me opgemerkt en toonde op een bepaalde manier interesse me. Ik verstop me in mijn jas en loop geluidloos naar de bus, in de hoop dat niemand me opmerkt. Zelfs een “goedenavond” tegen de buschauffeur krijg ik niet over mijn lippen, stel dat iemand me hoort.

Afweermechanismen

De volgende dag lees ik in Ivonne’s boek over afweermechanismen. Onwillekeurig moet ik denken aan de avond ervoor. Omdat ik bezig ben met het gevecht tegen mijn eetstoornis schiet ook die door mijn hoofd. Ik heb een mindere dag en elke hap kost me twee keer zoveel moeite kost. Langzaam besef ik me met welke boom dat te maken kan hebben.

De boom van niet gezien willen worden

Ik ben als kind al vrij verlegen, maar dat wordt erger. Na/tijdens het misbruik sluip ik door huis, omdat ik geen geluid meer durf te maken. Ik zeg nog nauwelijks wat in groepen, omdat ik bang ben dat anderen me dan opmerken. Ik denk: als niemand me ziet, dan ben ik veilig. Uit deze boom groeide mijn eetstoornis. Hij ligt in het verlengde van niet gezien willen worden. Ik verlies gewicht, waardoor ik letterlijk minder aanwezig word, minder ruimte inneem en minder snel wordt opgemerkt (hoop ik). De man in de bus triggerde bij mij het gevoel te willen verdwijnen, waardoor er gedachten over minder eten en afvallen omhoog kwamen.

Ooit dans ik in de regen

Mijn eetstoornis is langzaam aan het verdwijnen, ik ben aan het herstellen. Mijn wens om niet opgemerkt te willen worden, blijft echter nog wel aanwezig, maar ik kan daar minder makkelijk uiting aan geven. De feitelijke storm mag dan wel voorbij zijn, maar hij laat sporen na en binnenin raast hij nog door. Ik kan daar nog niet goed mee omgaan. Toch ben ik ervan overtuigd dat ik dat ooit wel leer. Zodat het angstige meisje tijdens de storm in het bos haar boom durft los te laten en leert hoe ze moet dansen in de regen.

 

Jessica’s eigen blog staat hier: Uit het donker

De impact van seksueel misbruik op je zwangerschap

Seksueel misbruik heeft impact op je zwangerschap

Seksueel misbruik heeft een grote impact. Veel vrouwen weten niet dat tijdens de zwangerschap, de bevalling of het kraambed het seksueel misbruik verleden een grote rol kan spelen. Ook weten ze niet wat ze mogen en kunnen verwachten van een verloskundige.

zwijgen

Wij, Joanne de Kat en Hanna van Meijeren, zijn twee verloskunde studenten. We hebben literatuur onderzoek gedaan naar de lichamelijke en psychische gevolgen van seksueel misbruik in de zwangerschap, tijdens de bevalling en het kraambed. Ook hebben we gekeken naar de verloskundige begeleidingservaring van vrouwen die seksueel misbruikt zijn. Hieronder volgens onze belangrijkste conclusies uit het onderzoek.

Lichamelijke gevolgen

De lichamelijke gevolgen van seksueel misbruik die tijdens de zwangerschap een rol kunnen spelen zijn:

  • verhoogde kans op risicogedrag (alcoholgebruik of roken)
  • moeite hebben met de medische onderzoeken en controles
  • extreme misselijkheid
  • blaasontstekingen
  • eetstoornissen
  • verhoogde kans op vroegtijdige weeën
  • vaginisme, verkramping in het bekkenbodem gebied

Psychische gevolgen

De psychische gevolgen die tijdens de zwangerschap, bevalling en daarna voor problemen kunnen zorgen zijn:

  • extreme angst (voor onderzoeken, voor de baring, voor moederschap)
  • angsten over de moeder-kindbinding
  • herbelevingen tijdens de baring (controleverlies in het bekkengebied)
  • dissociatie
  • verstoorde lichaamsbeleving, het lichaam haten
  • niet goed om kunnen gaan met hevige emoties
  • depressieve gevoelens
  • verhoogde kans op postpartum depressie
  • post traumatische stress stoornis

“De ervaringen van de bevalling (…) en de periode erna heb ik als uh.. traumatisch ervaren”. (aldus een cliënte)

 

Te weinig gesproken over seksueel misbruik

Uit het onderzoek blijkt dat er door verloskundigen en cliënten nog te weinig gesproken wordt over seksueel misbruik. Dit komt deels doordat er op seksueel misbruik nog steeds een taboe rust en deels doordat de cliënten niet altijd weten welke impact seksueel misbruik kan hebben op de zwangerschap, bevalling en het kraambed.

Vragen naar negatieve seksuele ervaringen

Vanaf 2007 vragen verloskundigen standaard bij de intake naar een negatieve seksuele ervaring. Op deze manier proberen ze klanten uit te nodigen om het seksueel misbruik bespreekbaar te maken. Alleen als het seksueel misbruik bekend is, kan de begeleiding tijdens de zwangerschap hierop aangepast worden. Uit de ervaring van een enkeling bij wie seksueel misbruik wel uitgebreid van te voren besproken is, blijkt dat er toen minder klachten waren, vooral omdat de verloskundige begeleiding daarop is aangepast.

“Ik maakte het direct bekend… (…).. en.. zij gingen daar ook gelijk goed mee om.. (…) toen kwam er direct ook heel veel op.. en dat was ook direct van.., hoe wil je dat zien eigenlijk.. Ze begon er ook direct over, dat het bekend is..(…) dat was eigenlijk wel heel fijn hoe ze dat deden.. dat vond ik wel.” (aldus een cliënte)

 

Voorkomen is beter dan achteraf beseffen

In dit onderzoek bleek dat de meeste vrouwen pas achteraf beseften welke invloed hun verleden heeft gehad op het krijgen van een kind. Dat is jammer want met aangepaste begeleiding had hen wellicht veel leed bespaard kunnen blijven. Alle vrouwen in het onderzoek gaven aan dat zij een aangepaste begeleiding hadden willen krijgen.

Wat is van belang in de begeleiding?

Wat de onderzochte vrouwen van belang vonden in de verloskundige begeleiding is:

  • het bespreekbaar maken van seksueel misbruik
  • uitleg over de impact van seksueel misbruik
  • een vertrouwensband
  • een luisterend oor
  • het serieus nemen van de wensen
  • persoonlijke betrokkenheid van de verloskundige
  • uitleg bij alle handelingen die de verloskundige verricht
  • een coachende rol van de verloskundige

Bij de vrouwen van wie het seksueel misbruik bekend was bij de verloskundige, was er over het algemeen sprake van een positieve begeleidingservaring. De verloskundige stemde dan zijn of haar zorg af op de wensen van de cliënte.

“Het deed mij goed om te horen dat ze zei, dat ze mijn signalen zou volgen, zeg maar.. en dat ze mijn tempo zou volgen”.

Voor een enkeling was de zwangerschap zelfs een helende ervaring:

“Ik oordeel mijn lichaam vaker dan ik moet veroordelen, omdat ik de schuld bij mij leg.. En op het moment dat ik beviel en het kindje bij mij in mijn buik groeide.. dan.. ik heb daar wel respect voor gekregen.. voor mijn lichaam..”

 

Wat mag je verwachten van de verloskundige

Als je als vrouw seksueel misbruikt bent, mag je verwachten van de verloskundige dat:

  • je dit bij hem of haar, in vertrouwen, bespreekbaar kunt maken
  • hij of zij de zorg aan jou zal aanpassen
  • hij of zij advies kan geven over mogelijkheden van andere hulpverlening met wie je seksueel misbruik kunt bespreken

Het doel van al die zorgvuldigheid is dat je, ondanks de impact die seksueel misbruik met zich mee kan brengen, een onvergetelijk mooie ervaring krijgt wanneer je moeder wordt.

(Door: J. de Kat en M.H. van Meijeren, vierdejaars verloskundestudenten)

Nabericht:
Medio 2017 zal het volgende boek van Ivonne Meeuwsen over dit thema uitkomen. Houd de website in de gaten voor meer informatie.