De invloed van seksueel misbruik op je relatie

De invloed van seksueel misbruik op je relatie

Jij denkt misschien dat je verleden van seksueel misbruik jouw probleem is. Tot op zekere hoogte is dat waar, het is iets dat jij op te lossen hebt. Maar als je een partner hebt, is het óók het probleem van je partner. Want de dingen waar jij last van hebt, hebben ook hun weerslag op je relatie.

Seksueel misbruik raakt het hart van de relatie

Wat is een relatie eigenlijk? Wat is het doel, de onderliggende behoefte en het wezen van een relatie? Een relatie gaat over samen. Samen zijn, samen in het leven staan, samen keuzes maken, samen problemen oplossen. Als één van de partners seksueel misbruik heeft meegemaakt, zijn er een aantal uitdagingen te overwinnen.

Vertrouwen

Vertrouwen en betrouwbaarheid horen bij elkaar, maar zijn niet hetzelfde. Betrouwbaar zijn betekent: staan voor wat je zegt. Wanneer je iets belooft, kan de ander er op rekenen. Dat ‘er op rekenen’ is vertrouwen en als je seksueel misbruik hebt meegemaakt, reken je vaak helemaal nergens meer op. In plaats daarvan investeer je in controle en wantrouwen. Dat is een effect van het seksueel misbruik en dat zit vertrouwen dus danig in de weg. Zolang je niet durft te vertrouwen op je partner, zal dit tussen jullie in staan en is jullie samen nog niet compleet.

Geen geheimen

Geheimen horen bij seksueel misbruik, niet bij een liefdevolle relatie. Geheimen zijn zelfs dikwijls het meest traumatiserende onderdeel van het misbruik. Een kind kan heel veel hebben, heel veel drama’s doorstaan, wanneer het ergens terecht kan met zijn of haar verhaal. Als het zich gezien, erkend en gesteund weet. Als het kan uithuilen bij mama. Maar de misbruiker heeft gezegd ‘mondje dicht’. Het geheim maakt dat het kind geïsoleerd raakt. Maar het geheim maakt op latere leeftijd ook dat je in een vicieuze cirkel van geheimen terecht komt. Je bent gaan liegen om de waarheid te verdoezelen en dat liegen is een gewoonte geworden. Soms omdat je je nog steeds schaamt, soms omdat het lastig is om ergens op terug te komen waarover je niet eerlijk bent geweest. Hoe dan ook is dat wel de uitdaging.

Trouw aan jezelf én elkaar

Elkaar een belofte doen is een belangrijk moment in een relatie. Het is het moment dat je besluit bij elkaar te horen. Vanaf dat moment zijn jullie officieel een stel, hebben jullie naast ieders eigen identiteit ook een gezamenlijke identiteit. In die gezamenlijke identiteit heb jij ook jouw deel bij te dragen. Jezelf durven laten zien, je eigenheid durven inbrengen, is een belangrijke voorwaarde om het samen tot stand te laten komen. Maar het effect van seksueel misbruik is vaak dat je heel onzeker wordt over jezelf. Dat je niet goed weet wat gezonde grenzen zijn. Dat je jezelf en je eigenheid kwijt bent geraakt en in de overleving bent gegaan. Je probeert op allerlei manieren te voldoen aan de verwachtingen van anderen. Omdat seksueel misbruik in de kindertijd gebeurt, stoort het jouw proces van jezelf ontdekken, jezelf in de wereld manifesteren.

Hoe raakt het seksueel misbruik jouw relatie?

De ondertitel van mijn boek ‘Partners in beeld’, dat op 9 april uitkomt, is: ‘Seksueel misbruik raakt het hart van de relatie’. Hoe raakt seksueel misbruik jouw relatie?

Partners in beeld. Seksueel misbruik raakt het hart van de relatie. voorkant coverPartners in beeld. Seksueel misbruik raakt het hart van de relatie. Achterflap

Twee – inzending poëziewedstrijd voor Partners

Twee

Je kijkt in de spiegel
En ziet er zijn er twee
De man die je was
De man die zei nee

Je kijkt in de spiegel
Daar doorheen loopt de breuk
Een aangetast lichaam
Ben jij nog wel leuk

Je kijkt in de spiegel
En ziet er zijn er twee
De een verstopt in stilte
Die ander doet nog mee

Je kijkt in de spiegel
Je weet eigenlijk niet wat je ziet
Want hier over praten?
Dat kan en mag eigenlijk niet

Je kijkt in de spiegel
En voelt een stille rouw
Want wie kan je echt vertrouwen
Wie houd er nou van jou

Je kijkt in de spiegel
En voelt je alleen
Verscheurd in tweeën
Schreeuw je dit is gemeen

Je kijkt in de spiegel
Nog steeds in rouw
Zeg ik, ik ben bij je
Want lieve schat ik hou van jou.

Hansje van Dam-Kok

Hoe maak je contact met iemand die dissocieert?

De vraag van Michel: Hoe maak je contact met iemand die dissocieert?

sla macro-opname Deze vraag stelt Michel als partner van iemand die seksueel misbruikt is, maar ook hulpverleners kunnen met deze vraag worstelen. Maar al te vaak wordt dissociatie niet tijdig gezien of weten hulpverleners niet hoe ze met iemand die dissocieert om moeten gaan.

Informeer jezelf over Trauma

Door te weten hoe trauma werkt en dat het er is, kun je er rekening mee houden. De Amerikanen noemen dit ‘Trauma Informed Practice’ oftewel TIP. TIP betekent weten dat het trauma bestaat en hoe dat er uitziet. Zorg dat je een algemeen begrip krijgt van waar je mee te maken hebt, als iemand seksueel misbruikt is. Het gedrag dat het resultaat is van seksueel misbruik is heel divers. Dissociatie is maar één van de verschijnselen waar je mee te maken kunt hebben. In mijn boek ‘Helen van seksueel misbruik. Het trauma voorbij’ geef ik onder andere een aantal afweermechanismes weer, met wat voorbeelden van hoe dat er uit kan zien.

Benoem als je ziet dat iemand dissocieert

Soms weten mensen heel goed dat ze dissocieren, maar soms gebeurt het zo snel dat hij of zij het zelf niet eens echt door heeft. Door het te benoemen kun je hier meer bewustzijn op krijgen, van beide kanten. Als je ziet dat iemand afwezig lijkt kun je vragen: ‘Ben je er nog?’ Voor anderen werkt directief toegesproken worden goed: ‘Hier blijven! Niet dissociëren.’ Als je niet zeker bent kun je vragen: ‘Het lijkt of je dissocieert, klopt dat?’

Weet dat er angst is als hij of zij dissocieert

Je vriend of vriendin dissocieert niet voor niets. Soms is er op het oog niets aan de hand, maar voor degene die dissocieert, is dat heel anders. Iets uit het verleden wordt aangeraakt en daardoor is er grote paniek. Dissocieren is een vlucht uit een situatie die een ernstige bedreiging vormt. Bij iemand met een verleden van seksueel misbruik volgt een dissociatie vaak op een trigger die wijst naar een herinnering aan het misbruik. De bedreiging vanuit die herinnering is levensecht, zelfs als het vanuit jou, als volwasssen bijstander, volstrekt onlogisch lijkt. Neem de angst serieus en bagatelliseer ze niet.

Bevestig dat je er voor hem of haar bent

Ook als je denkt dat de ander jou niet meer ziet en hoort, blijf signalen geven dat je er bent en dat je positief betrokken bent. Op het moment zelf helpt het om dingen in het hier en nu op te noemen. Je naam is… . Je bent … jaar oud. Je zit op een rode stoel. Er branden drie kaarsen. Je bent in het hier en nu veilig. Blijf desnoods herhalen en vraag om reactie. Kun je mij horen. Daag hem of haar uit om rond te kijken: ‘Zie je iets roods in de kamer?’

Maak een plan voor als hij of zij dissocieert

Zoek samen naar dingen die helpen, want dat is niet voor iedereen hetzelfde. Voor sommige mensen is oogcontact zoeken heel helpend, voor anderen kan het fijn zijn als je even weg gaat en weer een derde heeft er baat bij om iets héél anders te gaan doen, afwassen bijvoorbeeld, omdat je dan langzaam je handen weer gaat voelen. Wat voor de één goed werkt hoeft voor de ander niet te werken, het ligt vaak aan de situatie rondom het misbruik. Als de ander het onderscheid tussen het hier en nu en het toen en daar weer kan ervaren, dan kan hij of zij ook terugkomen uit de dissociatie.

Maak afspraken over fysiek contact

Waar je bij ieder ander al snel een arm om een schouder heen slaat, is dit bij mensen die seksueel misbruik hebben meegemaakt soms erg bedreigend. Vermijd onverwacht fysiek contact, maak er met je partner afspraken over en spreek met elkaar door wat wél en niet handig is daarin. Als er voor de veiligheid, in de actuele situatie, fysiek contact gemaakt moet worden, kondig het aan, vraag zo mogelijk toestemming of vertel erbij waarom je doet wat je doet. Kort en bondig. ‘Voor je eigen veiligheid ga ik je nu bij je arm pakken en van de autoweg af loodsen’.

Je partner als informatiebron

Wanneer je partner regelmatig dissocieert, is hij of zij de enige juiste bron van informatie over hoe te handelen, wanneer hij of zij dissocieert. De vuistregels die ik hier heb gegeven zijn heel algemeen en helpen je om te kijken in welke richting je naar oplossingen kunt zoeken. In het algemeen gesproken is het ondoenlijk om alle triggers die tot dissociatie leiden te vermijden. Bespreek na een periode van dissociatie met elkaar wat tot de dissociatie heeft geleid en kijk of je met elkaar tot een plan van aanpak kunt komen om een volgende keer je partner terug te halen uit de gedissocieerde staat.

Zorg goed voor jezelf

Helaas vergeten partners nogal eens om goed voor zichzelf te blijven zorgen. Dan komt er een burn-out bij kijken of partners raken op termijn zo gefrustreerd dat ze boos worden op hun lief of op hun lot. Blijf voor jezelf ook ontspannende dingen doen. Zorg dat je contact houdt met je vrienden en familie als dat voor jou goed voelt. Zoek, als dat nodig is, tijdig ondersteuning voor jezelf. Omgaan met seksueel misbruik is niet alleen voor degene die het heeft meegemaakt traumatisch. Het getuigt van zelfrespect als je hulp zoekt bij het omgaan met deze moeilijke situatie.

Hulp voor partners

Tot voor kort was er weinig hulp voor partners van mensen die seksueel misbruikt zijn. Inmiddels heb ik daarover een boek geschreven getiteld ‘Partners in beeld’. Dit is te koop via de boekenwinkel

De tip van Angelique hieronder is heel relevant!

Een medisch ID kan alle informatie over wat jou helpt tijdens je dissociatie bevatten. Op die manier weet niet alleen je partner wat hij/zij moet doen, maar kan elke hulpverlener bij de juiste informatie.

 

Shantala en aanraking bij seksueel misbruik

Nascholing over Shantala, een bijzondere aanraak therapie

Shantala aanraking van handenOp uitnodiging van Irma Buenk, op wiens site ik een gastblog schreef in het kader van de Virtuele Boekentour, was ik op zaterdag 22-02-2014 aanwezig bij de nascholingsdag Shantala Speciale Zorg.

Shantala is een bijzondere methode van gestructureerde aanraking die heel goed kan werken bij seksueel misbruik.

De achtergrond van Shantala

Een Franse arts, Dr. Leboyer kwam in Calcutta met de methode van Shantala in aanraking en bracht het naar het westen. De, van oorsprong, babymassage komt uit het ayurvedische gedachtengoed, dat o.a. wellness, voeding en geneeskunde combineert tot gezondheidszorg. Dit staat in scherp contrast met de onze gezondheidszorg, die feitelijk beter ‘ziekenzorg’ zou kunnen heten.

Gestructureerde aanraking is een betere term

In Nederland is de Shantala methode van ‘babymassage’ inmiddels aardig ingeburgerd. De term massage is enigszins misleidend, omdat het bij de Shantala niet zozeer gaat om massage, als wel om gestructureerde aanraking. Bij massage denken we al gauw aan het verhelpen van klachten aan het bewegingsapparaat: spierpijn en stijfheid. Aanraken gaat veel meer over ontspanning en contact maken. Dat maakt het, naar mijn mening, ook uitermate geschikt voor mensen die seksueel misbruikt zijn.

Je huid is je grootste orgaan

‘Je huid is je grootste orgaan. Als je daar aangeraakt wordt, voel je dat van je tenen tot in je kruin. Als de handen die je daar aanraken dat doen zonder jouw toestemming, zonder dat jij dat wil, dan is dat een gevoel wat je in heel je lijf ervaart. Je hele lichaam reageert daarop.’

Dit schrijft Angel van der Vecht, auteur van het boek ‘Duivelskind’ in een recente blog over de impact van seksueel misbruik. Het is dus ook niet verrassend, dat aanraken voor overlevers van seksueel misbruik een beladen begrip kan zijn. De verwachting van seks, van pijn, van misbruik zit er door je ervaringen aan gekoppeld.

Shantala Speciale Zorg

Shantala Speciale Zorg wordt toegepast bij mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking. Ook in de zorg voor ouderen is Shantala een groeiend begrip. Het is een manier om aanraking in de zorg te integreren.

Respectvolle bejegening

De grote winst van Shantala zit hem in de structuur van de aanraking en in de bejegening. Met oefeningen gericht op bejegening werd op de nascholingsdag merkbaar en voelbaar gemaakt, wat het met je doet als iemand in je persoonlijke ruimte komt. Hoe het voelt als dat onverwacht gebeurt. Verschillen in afstand en nabijheid, persoonlijke grenzen en de reacties op de diverse oefeningen, maakten helder hoe belangrijk het is om af te stemmen op de cliënt.

De eerste aanraking en veiligheid

In de eenvoudige oefeningen ervoer ik wat er in je lijf gebeurt wanneer iemand plotseling een hand op je schouders legt en wanneer dat langzaam en met zorg gebeurt. Een wereld van verschil, want als iemand plotseling zijn handen op je schouders legt schrik je. Alles in je lijf reageert en, wanneer je slechte ervaringen hebt met aanraking, kun je zeggen dat alles in je lijf protesteert! Weten wat er gaat gebeuren, langzaam en respectvol benaderd worden, juist in de persoonlijke, intieme ruimte, maakt dat je je veilig voelt. In die veiligheid kun je daadwerkelijk contact maken.

Gestructureerde aanraking en voorspelbaarheid

Alles in Shantala gaat langzaam en wordt met de handen aangekondigd. Er wordt niet veel gepraat en dat hoeft ook niet, want de kaders zijn heel helder. De methode kan over de kleding heen gedaan worden, waarbij soepele kleding van natuurlijke materialen wel prettig is. De aanraking gebeurt (doorgaans) op de rug, billen, armen en benen, en dan alleen de achterkant. De zijkant van het lijf, de binnenkant van armen en benen worden niet aangeraakt. Door heel duidelijk te maken waar er aangeraakt gaat worden en vooral ook waar niet, schept de methode een helder en veilig kader.

Shantala en helen van seksueel misbruik

Mijn aanwezigheid op de bijscholingsdag was tweeledig, enerzijds om de methode een keer aan den lijve te ondervinden, maar anderzijds ook om te voelen en ervaren of Shantala geschikt is om mensen met seksueel misbruik ervaringen te helpen. Ik denk dat dit een goede manier kan zijn om aanraking terug te brengen in je leven na seksueel misbruik.

Ervaringen met Shantala Speciale Zorg en seksueel misbruik

Binnen de woonvorm, waar de cursus gegeven werd, wonen ook mensen die seksueel misbruikt zijn, die hier baat bij hebben gehad. Voor hen is Shantala een veilige manier van aanraking.

Partners en overlevers samen betrekken bij Shantala

Één van de aspecten die Shantala geschikt maken voor overlevers van seksueel misbruik, is de mogelijkheid om partners te betrekken bij de aanraakmethode. Door deze vaardigheid aan beide partners te leren, kan er op het gebied van intimiteit en aanraking weer iets in beweging komen. Doordat het kader en de grenzen zo helder zijn, is de veiligheid gewaarborgd. Op die manier kan contact maken met jezelf en de ander weer bij het leven gaan horen. Dit kan een enorme verrijking zijn, want je huid is je grootste orgaan en heeft liefdevolle aanraking nodig.