De slachtofferrol
Steeds als er een keer aandacht is voor seksueel misbruik in de media, komt er geheid een reactie die neerkomt op ‘Je moet niet zo in de slachtofferrol blijven hangen.’ Dat lijkt een gezond advies, immers niemand wil als klagerig overkomen en in een soort levenslange slachtofferpositie staan. Toch is dit advies niet zo gezond als het overkomt.
Timing is belangrijk
Het lastige aan dit advies is onder meer de timing. Op het moment dat mensen hun verhaal beginnen te vertellen, zoals nu bij #MeToo, wordt het een dooddoener. Het zegt: genoeg hierover! Eigenlijk vertelt het de spreker dat hij of zij niet gehoord is in het slachtofferschap, maar dat het een zeikerd is. Het is al zo lang geleden, houdt er maar over op.
Er zit een valse vooronderstelling in
In het advies zit een valse vooronderstelling, namelijk dat degene aan wie dit gericht is, in de slachtofferrol zit. Vastzit zelfs. Die vooronderstelling heeft bovendien de moeilijkheid dat het lastig is om je er tegen te verweren. ‘Ja maar, ik ben toch slachtoffer’ klinkt immers zwak en klagerig. Toch is erkenning van je slachtofferschap belangrijk, want daarmee krijg je erkenning voor wat je is aangedaan.
In de verdediging gedrukt
Zo plaatst de zin: ‘Je moet niet zo in de slachtofferrol blijven hangen’ mensen in de slachtofferrol. In plaats van gehoord worden, moeten ze verdedigen waarom ze er over praten. Ze worden in feite opnieuw tot slachtoffer gemaakt, maar nu van de traumatische afweerreactie van de ander: ontkenning, bagatellisering. In plaats van erkenning krijgen ze verwijten. In plaats van een luisterend oor wordt hen opnieuw het zwijgen opgelegd
#Metoo gaat niet alleen over seksueel misbruik
Ten diepste gaat de actie #MeToo niet over seksueel misbruik of intimidatie. Het gaat niet over wát er is gebeurd, maar over de reacties op wat er is gebeurd. Het gaat over dat mensen dit jarenlang in de eenzaamheid van de stilte hebben gedragen. Het gaat over dat het slachtoffer niet gehoord is in zijn of haar pijn. Het gaat over de wrede, onmenselijke stilte.
Genegeerd worden is erger dan misbruikt worden
Ik hoor het keer op keer in mijn praktijk. Ik ken het uit mijn eigen leven. Als jouw pijn er niet mag zijn, als jouw verhaal niet gehoord mag worden, dan kom je alleen te staan. De wereld draait door, maar jij maakt er geen deel meer van uit. Als jouw slachtofferschap er niet mag zijn, dan sta je alleen in een wereld die onveilig is.
De slachtoffers van ‘#metoo’
MeToo is een geslaagde actie. Het heeft wereldwijd zoveel reuring gegeven dat het nu hopelijk duidelijk is hoe wijdverspreid seksueel misbruik en seksuele intimidatie werkelijk is. Dat het doortrokken zit in onze hele samenleving. Maar als het vervolg van #MeToo is ‘houd er maar over op’ dan is het een geval van: ‘operatie geslaagd, patiënt overleden’.
Wat dan wel?
Er zijn een aantal dingen die moeten gebeuren in de naweeën van #MeToo. Luisteren is de eerste en meest belangrijke stap. Dat moet, omdat mensen klaar zijn om hun verhaal te vertellen. Daarbij past luisteren als eerste stap. Vandaar dat ik #ikluister ben gestart. Verder denk ik dat het passend is dat wij als maatschappij eens gaan kijken naar hoe het zover heeft kunnen komen. Onszelf en elkaar vragen gaan stellen. En dan luisteren naar het antwoord …
#ikluister
De oproep is nu eens niet aan de slachtoffers. Wij hebben laten weten dat we er zijn en dat we gehoord willen worden. Ik roep mensen die niet seksueel misbruikt zijn op om zich te laten horen. Laat weten dat je bereid bent om te luisteren. Bereid bent om er te zijn, na al die jaren. Je hoeft er niet eens goed in te zijn. Je hoeft alleen maar uit te reiken en de boodschap uit te zenden: ‘Ik ben bereid om te luisteren’. Zet op je sociale media profiel #ikluister. Of beter nog, vertel het in je kennissenkring. Laat merken dat je er bent.
