Praten over seksueel misbruik verplichte vaardigheid in jeugdzorg

Doorbreken van het taboe rondom seksueel misbruik

In het kwaliteitskader ‘Voorkomen van seksueel misbruik in de jeugdzorg’ en het rapport Samsom en Deetman komt naar voren, hoe schokkend vaak seksueel misbruik niet gesignaleerd wordt. De oplossing die in het kwaliteitskader verplichtend wordt ingesteld, is het trainen van vaardigheden in het praten over seksualiteit, voor werkers in de jeugdzorg.

Verbazing over de huidige gang van zaken

Mensen die nooit met jeugdzorg te maken hebben gehad, reageren vaak verbaasd op het feit dat er in jeugdzorginstellingen niet of weinig over seksualiteit gepraat wordt. Ik herinner me ook dat ik verrast was, toen ik daar te werken kwam, hoe weinig bespreekbaar het in werkelijkheid was.

Niet dat het niet speelde in de groep …

En dat terwijl we te maken hadden met gekwetste jongeren, 16/17 jarigen die aan het experimenteren waren met seks. Die in gemengde groepen woonden. Die soms (vaak) seksueel misbruik en geweld hadden meegemaakt. Juist met deze groep is het van groot belang dat er over seksualiteit gepraat wordt. Al was het alleen maar, omdat als jouw eigen grenzen stelselmatig overschreden zijn, je niet vanzelfsprekend leert waar de grenzen van jezelf en anderen lopen.

Laat de jongeren niet in de steek

Door het taboe laten we kinderen, jongeren in hun eentje worstelen met het seksueel misbruik dat hen overkomt. Door er niet open over te praten, houden we het seksueel misbruik in stand. Leer hoe je uit kunt reiken naar een kind, zelfs als de muur van afweer je terug doet deinzen. Achter die muur zit een bang kind en die hoort je. Ook als jij daar niets van merkt, hoort ze je.

Praten over seksueel misbruik voor zorgprofessionals

Ik heb een boodschap aan de zorgprofessionals van vandaag en morgen. Inmiddels is de politiek het met me eens: Je kunt niet werken met ‘probleemjongeren’ zonder seksualiteit bespreekbaar te hebben. Ik heb heel veel zin in de gastlessen die ik op diverse hogescholen straks ga geven.

Inhaalslag voor zorgprofessionals

Naast de studenten van nu zal er een inhaalslag gemaakt moeten worden door de mensen die nu al werkzaam zijn in de Jeugdzorg. Mijn collega’s van voorheen, voor wie het bespreekbaar maken van seksualiteit zeker niet vanzelfsprekend was (uitzonderingen daargelaten). Voor deze groep ben ik een training aan het ontwikkelen. Een leuke en zinvolle klus waar ik graag mijn tanden in zet.

Update:

Inmiddels loopt de eerste verdiepingstraining en staat er één gepland voor januari 2019. Lees hier meer over het programma.

 

Mijn partner is overlever van seksueel misbruik

Je partner heeft seksueel misbruik meegemaakt

Op enig moment in de relatie kom je dit te weten. In een ideale wereld zou je dit van je partner weten voordat je een relatie aangaat zodat je in elk geval de illusie kunt hebben dat je er met open ogen ingaat. Ook dan kom je bijna zeker nog dingen tegen die je niet had verwacht.

Soms weet de partner het niet bij aanvang

Sommige overlevers van seksueel misbruik weten niet dat ze misbruikt zijn, door verdringing of dissociatie. Anderen weten het wel maar kunnen of willen er (nog) niet over praten. De schuld en schaamte die rond seksueel misbruik hangt maakt het moeilijk om over te praten. Dat is waarom het vaak niet of niet op tijd gebeurt. Als partner wordt je dan plotseling geconfronteerd met een feit uit het verleden. Je lief is leed aangedaan door een ander.

Boos worden

Boos worden is een natuurlijke reactie. Maar voor je lief is boos worden is vaak een onveilige reactie. Het is niet gemakkelijk om je te realiseren dat je lief, als hij of zij voor het eerst gaat vertellen over het seksueel misbruik misschien nog niet eens boos is.

Loyaliteit

Zeker als het misbruik in de gezinssituatie heeft plaatsgevonden spelen er vaak verwarde loyaliteiten. Jouw boosheid kan dan zelfs een tegenreactie van je partner geven. Hij of zij gaat dan ineens de misbruiker verdedigen. Wat belangrijk is om te onthouden: voor jou is dit feit een bommetje dat net op je kop gegooid is. Je partner leeft echter al jaren met deze waarheid, bewust, halfbewust of onbewust.

Partners hebben hulp nodig

In mijn praktijk heb ik evenveel partners als overlevers van seksueel misbruik. Partners die hulp zoeken, omadt ze lange tijd geprobeerd hebben om de ideale partner te zijn en daar stuk op zijn gelopen. Die zich afvragen: ‘Wordt het ooit beter? Wordt het ooit weer normaal?’

Secundair trauma

Waar partners mee worstelen zijn dingen die in de normale verwachting van een relatie horen, die in deze relatie niet of nauwelijks gebeuren. Jarenlang zonder enige vorm van contact leven. Of seksualiteit en intimiteit zijn volledig uit de relatie verdwenen, zelfs handje vasthouden is taboe. Emotionele uitbarstingen die onvoorspelbaar (want getriggerd) zijn. De eenzaamheid in zo’n relatie is groot en het is niet overdreven om te spreken van een secundair trauma.

Kun je mijn partner helen?

Deze partners komen dan bij mij met de vraag: ‘Kun je mijn partner helen.’
Bij navraag blijkt de partner die seksueel misbruik heeft meegemaakt dan niet op de hoogte te zijn van de hulpvraag en ook niet gemotiveerd te zijn om hulp te zoeken. Nee, de partner helen kan ik niet. Maar ik kan je wel leren om beter om te gaan met de langetermijngevolgen van seksueel misbruik zoals die zich in je partner manifesteren.

Zoek hulp voor jezelf

De belangrijkste tip is dan ook, zoek hulp voor jezelf. Het is een waarheid als een koe, dat je een ander niet kunt veranderen. Het enige wat je kunt veranderen, is jouw reactie op die ander. Vaak zitten mensen in een relatie samen in een vast, voorspelbaar patroon.

Stop met op eieren lopen

In dit soort relaties is het vaak de partner die op eieren loopt om de ‘zielige’ overlever van seksueel misbruik vooral niet te triggeren. De uitweg is om het patroon te leren doorzien, je er bewust van worden. Te kijken hoe je zou willen dat het anders was en dat dan goed te communiceren.

Boek voor jou als partner

een boek voor jou als partnerIk schreef deze blog in 2013, maar het thema liet mij niet los. Wat doe je als je partner seksueel misbruikt is? Daarom heb ik in april 2016 een boek uitgebracht speciaal voor partners van mensen die misbruikt zijn, getiteld: ‘Partners in beeld. Seksueel misbruik raakt het hart van je relatie.’

In het boek vind je herkenning, erkenning en praktische tips. Het is gebaseerd op mijn ervaringen in de praktijk als coach en interviews die ik met een aantal partners heb gehouden.

Te koop via de boekenwinkel

Alleen therapie is onvoldoende om te helen van seksueel misbruik

Therapie of begeleiding is belangrijk

Het helen van de traumatische ervaringen met seksueel misbruik is van groot belang om de angst en stress van herbelevingen eraf te halen en om tot beter, dat wil zeggen, effectiever gedrag te komen. Je kunt therapie echter niet volhouden en het is ook minder effectief, wanneer je in een vacuüm leeft en geen ondersteunend netwerk hebt of opbouwt. Hoe je dat doet is één van de eerste dingen die je moet leren.

Als je misbruikt bent in je vroege jeugd heb je vaak in je ontwikkeling een paar stapjes gemist. Je hebt onvoldoende met leeftijdsgenootjes geëxperimenteerd met relaties, verkering, vriendschappen en alles wat met seks te maken heeft. Waar andere pubers op hun gemak de wereld van seksualiteit aan het ontdekken zijn, met alle emotionele oprispingen die daar bij horen, ben jij oncomfortabel met seksualiteit of dusdanig ervaren dat er van een ontdekkingstocht geen sprake meer is. En liefde en intimiteit zijn vaak ook niet aan de orde, zodat je op dit gebied echt een ontwikkelingsachterstand hebt opgelopen.  Helen van seksueel misbruik betekent ook dat je deze ontwikkelingen in moet halen. In de loop van je proces zul je gaan ontdekken dat je keuzes kunt maken, ook op het gebied van relaties, seksualiteit en intimiteit.

Keuzes maken over je eigen seksualiteit

Hoe beter je jezelf leert kennen, hoe helderder je in je keuzes kunt zijn. Mensen vragen mij wel eens of ik vind dat ze een potentiële partner moeten vertellen over het misbruik. Ik vind altijd dat ze daarin zelf een keuze kunnen en mogen maken. Daarnaast vertel ik hen over mijn ervaring. Ik zorg in relaties tegenwoordig altijd dat ik weet hoe iemand in seksualiteit en intimiteit staat. Gewoon praten over vrijen en wat je daarin fijn vindt is iets wat naar mijn smaak in de maatschappij nog veel te weinig gebeurt, zelfs in intieme relaties.

En niet alleen over seksualiteit, maar zeker ook over intimiteit: hoe nabij wil je iemand hebben? Wil je veel knuffelen of liever dingen samen doen? Heb je veel behoefte aan (fysiek) contact of voel je je lekkerder bij meer afstand? Wil je samenwonen, trouwen en dergelijke of woon je veel liever alleen, met alle vrijheid om te komen en gaan? Wil je samen slapen of niet? Het is handig om dit soort dingen vroeg in de relatie te bespreken, zodat je de wederzijdse verwachtingen en wensen kent en daarnaar kunt handelen.

Praten over seksueel misbruik met je partner

Er zijn duizend dingen waar je als overlever van seksueel misbruik over kunt praten met je partner. Een daarvan is zeker het seksueel misbruik en wat dat met je gedaan heeft. Wat het met je seksuele beleving heeft gedaan. Welke effecten dat nu nog heeft. Als je nog niet volledig geheeld bent van het seksueel misbruik, is het ook handig om te praten over triggers. Wat er gebeurt als je getriggerd raakt, waar je partner dat aan kan zien én wat je dan van je partner verwacht. Wil je dat hij/zij je vasthoud of loslaat? Bij je blijft of juist weggaat? Wil je wakker gemaakt worden uit een nachtmerrie of doorslapen? Soms weet je dat nog niet en dan is het handig om dat te zeggen: ‘Ik weet nog niet zo goed hoe ik wil dat je reageert als dat gebeurt, maar laten het eens zo proberen’.

Hoe meer informatie je deelt, hoe vroeger in de relatie en hoe concreter je communiceert over wat er in je omgaat en wat je verwachtingen en je angsten zijn, hoe beter. Want hoe beter de ander geïnformeerd is, hoe groter de kans is dat hij/zij daaraan kan en wil voldoen. Hoe groter ook de kans dat ze hun eigen verwachtingen en wensen naar jou uitspreken, zodat je ook daar niet voor verrassingen komt te staan. Volgens mij is dit een goede manier om aan een relatie te beginnen, of je nou seksueel misbruikt bent of niet, maar wanneer je een seksueel trauma hebt opgelopen is het extra belangrijk om helder te zijn in je communicatie.

Zoek je hulp?

Mogelijk kan ik je als coach helpen. Onder andere door de juiste vragen te stellen, dingen door te spreken en voor te bereiden. Meer informatie over mijn praktijk als coach vind je op ivonnemeeuwsen.nl