Gefeliciteerd: Je hebt een stoornis

Ergens halverwege 2013 zijn we over een soort grens gegaan. Vanaf dat moment waren er officieel meer mensen met een stoornis (volgens de DSM) dan mensen zonder stoornis in Nederland. Dat betekent dat een stoornis hebben de norm is geworden. Maar zo voelt het niet. Wat is er aan de hand?

Stel: Je bent seksueel misbruikt

Stel je voor, je bent misbruikt. Dan ga je naar een therapeut en zegt: ‘Ik ben seksueel misbruikt en daar heb ik last van’. Moderne therapeuten maken dan een keurige diagnose: ‘Post Traumatisch Stress Syndroom’ heet dat dan, of een complexe als je meer klachten hebt die niet met een keurige kortdurende therapie als EMDR ‘gereprocessed’ kunnen worden. Ineens ben je niet meer seksueel misbruikt, je hebt een stoornis. Je hebt een diagnose. Jippie! Je hoort er bij.

Beter leren overleven: Traumatherapie of EMDR

Als je geluk hebt en je bent niet jarenlang, structureel misbruikt zoals de meesten, dan kun je met traumatherapie of EMDR wel aardig uit de voeten. Dan gaan de scherpe kantjes van het trauma er een beetje af en kun je verder met je leven en net doen alsof het dan over is. Oude gewoontes, angsten en overlevingsmechanismen blijven grotendeels onaangeroerd, je blijft in ‘overleven’ verder gaan, maar je hebt er klinisch gezien geen last meer van. Dat wil zeggen, bij de test die dat meet, slaan je metertjes niet veel meer dan ‘normaal’ uit. Wat normaal is vertelt niemand je.

Beter leren overleven werkt voor sommige mensen

Ik wil de therapie niet onderuit halen, ik ken echt mensen die er baat bij hebben gehad, binnen de context van een veel bredere therapeutische interventie. Als het werkt: prima. Waar ik moeite mee heb is de diagnose. Welke diagnose dan ook verhult dat het gaat om een normale reactie op vreselijke omstandigheden.

Diagnose cPTSS

Je hebt een Post Traumatische Stress Stoornis: welkom bij de club. Meer van 50% van de slachtoffers van seksueel misbruik ontwikkelt die. Daarmee is het voor mij zeer de vraag of het werkelijk een stoornis genoemd mag worden. Een stoornis impliceert dat er iets mis is met jou. Volgens mij is het juist een heel normale reactie op een ranzige werkelijkheid: dat iemand met macht over jou zich aan je heeft vergrepen. Meermaals. Onder fysieke dwang of drang, onder geheimhouding op straffe van, met alle machtsmiddelen die in de situatie nodig zijn om het kind in bedwang te houden. Iemand die je vertrouwde, iemand waar je van afhankelijk was op enige manier, iemand die willens en wetens de grenzen van de wet en van jou als kind overschrijd.

‘Shellshock’ de oude naam voor PTSS

Shellshock, oftewel de conditie van soldaten die te veel explosies, te veel doden van te dichtbij hebben meegemaakt en daardoor van de wijs gebracht zijn. Niet meer willen vechten bijvoorbeeld. Een soldaat die niet meer wil vechten. Of die het onderscheid tussen vriend en vijand in het burgerleven niet meer zo helder heeft. Die er niet tegen kan als er plotselinge geluiden optreden, knallen van vuurwerk. Die een beetje ‘raar’ doet, volgens de normen van het burgerleven.

Shellshock is een betere naam dan PTSS

Shellshock is een eerlijk woord, waarin de oorzaak van de klachten nog herkenbaar is. De oorzaak van de conditie is geen stoornis van degene die er aan lijdt, het wordt veroorzaakt door de ‘shells’: exploderende grote granaten. PTSS legt niks uit over de oorzaak van de symptomen. Het is een bloedeloze diagnose die verhult dat er niks mis is met de soldaat. Zijn probleem is dat hij niet kan omgaan met al de dood en ellende waar hij getuige van is geweest, waar hij een rol in had. Hij heeft last van schaamte en schuldgevoel, gespannen zijn, gedesorienteerd zijn. Hij heeft moeite om zijn ervaringen te verwerken. Ervaringen waarvan de meeste mensen helemaal kunnen snappen dat hij er moeite mee heeft.

Hoe zou het zijn als we eerlijk waren over seksueel misbruik?

Bij vergelijk, hoe zou het zijn als we een eerlijk woord voor de effecten van seksueel misbruik zouden vinden. ‘Verkrachtingsshock’, ‘Incestshock’ of ‘seksueel misbruik shock’ zouden betere namen zijn. Eerlijker, met de oorzaak nog herkenbaar in het woord aanwezig. PTSS? Angststoornis? Borderline? Depressie? In al die termen hebben we weggesaneerd wat er gebeurd is, seksueel misbruik vermomd in verhullend taalgebruik.

Seksueel misbruik wordt verhuld door andere diagnoses

In het rapport van de Nationaal rapporteur inzake seksueel misbruik komt naar voren dat in de rapportage het niet duidelijk is hoeveel mensen in therapie zijn voor seksueel misbruik in de reguliere zorg. Seksueel misbruik is geen diagnose. Het diagnostische systeem is een manier om seksueel misbruik te verbergen. Seksueel misbruik wordt, per ongeluk of expres, onzichtbaar door het diagnostische systeem.

Laten we stoppen met het verbergen van seksueel misbruik

Het is tijd om te stoppen met diagnoses die verhullen dat iemand seksueel misbruikt is. Seksueel misbruik is een prima verklaring voor wat je aan symptomen hebt. In plaats van ‘Complexe Post Traumatische Stress Syndroom met grote kans op co-morbiditeit met depressie, angststoornisssen, borderline, verslavingsproblemen, etc. etc. heet het dan ‘Seksueel misbruik shock’. Rauw, maar eerlijk.