Grenzen: geen nee kennen

Seksueel misbruik heeft invloed op hoe je met grenzen omgaat. Doordat jouw grenzen niet gerespecteerd zijn op jonge leeftijd, leerde je onvoldoende om op te komen voor jezelf. Het had toch geen zin om te zeggen dat je iets niet wilt: de ander had de macht. Maar daarnaast heb je niet geleerd om de grenzen van anderen te respectern. Er zijn dus twee manieren waarop je het gebrek aan grenzen tegen kunt komen in je leven.

Je eigen grenzen niet kennen

Als je weinig gelegenheid hebt gehad om je eigen grenzen aan te geven, omdat ze toch met voeten getreden werden, had het ook weinig zin om je grenzen te verkennen of ontwikkelen. Soms weet je letterlijk niet meer wat je wel of niet wilt. Gewoon, omdat je daar te weinig ervaring mee hebt. Gelukkig kun je dat op latere leeftijd inhalen, al kost dat vaak wel enige moeite.

Willoosheid

Je hebt de kans niet gehad om je eigen grenzen te ontwikkelen. Je wordt dan in feite willoos. Als iemand zegt we gaan linksaf ga je links, zegt hij/zij rechts dan ga je rechts. Je leeft als het ware op de automatische piloot. Wat je zelf leuk en fijn vindt, dat weet je niet. Als je als kind al willoos gemaakt bent, heb je vaak als volwassene ook weinig inzicht in wat je wilt. Je doet maar wat je denkt dat er van je verwacht wordt.

Effecten als kind en als volwassene

Als kind ben je dan volgzaam, gehoorzaam. Het soort kind waarvan mijn moeder zou zeggen: “Da’s zo’n lief kind, je hebt er geen kind aan.” Ook als volwassene laat je de anderen voor je beslissen. Dat klinkt acceptabel, misschien zelfs gemakkelijk. Maar als je dat een poosje geleefd hebt, werkt het tegen je levensgeluk. Je gevoelens over wat je wel en niet fijn vindt in het leven zijn zo diep weggestopt dat je leven leeg is. Depressief, doods.

De andere kant: De grenzen van de ander niet kennen

Een ander gevolg kan zijn dat je de grenzen van de ander niet (h)erkent en respecteert. Dat kan een soort keuze zijn: “Als mijn grenzen er niet toe deden, waarom zou ik dan die van een ander respecteren”. Meestal ben je niet eens bewust dat je over een grens gaat. Je ziet eenvoudigweg niet waar de grenzen van de ander lopen; je hebt er geen antenne’s voor ontwikkeld. Dat ‘nee’ gewoon ‘nee’ kan betekenen komt niet eens in je op: je hebt daar geen ervaring mee.

Problemen door gebrek aan grenzen

Het is niet moeilijk om te bedenken hoe je hiermee in de problemen kunt komen. Als je zelf niet aan het stuur zit van je leven, hangt het vooral af van in welke omgeving je verkeert of het goed met je gaat. Doordat je weinig kennis hebt van grenzen en hoe je die kunt voelen en bewaken, kom je vaker dan gemiddeld in situaties die opnieuw tot misbruik kunnen leiden. Of als je geen respect hebt voor de grenzen van anderen, kom je vaker dan gemiddeld in conflict. Van de ene ruzie val je in de andere, zonder echt te begrijpen dat jij daar zelf een rol in hebt.

Patronen als gevolg

Je ziet vaak een patroon van herhaald slachtofferschap bij seksueel misbruik. Afhankelijk van je omgeving kun je in de problemen komen met drank en drugs, geweld of grensoverschrijdend seksueel gedrag.  Maar je kunt ook gewoon je in allerlei bochten wringen om het anderen naar de zin te maken, zonder enige rekenschap te geven aan wat jij eigenlijk wilt. Omgekeerd kan het zijn dat je alleen je eigen zin doordrijft, zonder rekening te houden met anderen. Of dat je zelf grensoverschrijdend gedrag vertoont op allerlei gebied.

Leren voelen waar de grens loopt

Leren om je grens te voelen en van daaruit leren om je grens ook te stellen, is een belangrijke stap in het helen van seksueel misbruik. De eerste keer dat je nee zegt is zowel doodeng als een enorme bevrijding. Leren om naar je gevoel te luisteren is stap één. Je lichaam is daarbij de beste bron van informatie. Als je leert letten op de spanning in je lijf, krijg je veel informatie over je grenzen.

Zonder nee is er ook geen ja

Pas als je gaat ervaren dat jouw nee er mag zijn, kun je ook volmondig ergens ja op zeggen. Dan heb je jouw zelfbeschikkingsrecht heroverd en daarmee ben je een stapje dichter bij jezelf gekomen. Je zit weer aan het stuur van je eigen leven. Pas wanneer je de grens van de ander gaat herkennen en erkennen kom je werkelijk in relatie met een ander. Dan verdwijnt een groot deel van de ruzie uit je leven. Je komt in contact met de ander, in plaats van steeds maar te vechten voor jezelf.

Wil jij aan de slag met grenzen?

Om te leren grenzen aan te geven is bijvoorbeeld lichaamsgerichte therapie heel geschikt. Ook inzicht in wat jou beweegt, kan helpen om hier beter mee om te leren gaan. Therapeuten die weten wat er speelt bij seksueel misbruik vind je op: Hulpverlening na seksueel misbruik

Eerst meer lezen over helen van seksueel misbruik? In onze boekenwinkel vind je veel informatie.

Recensie Kostbaar As van Theresia Stilller

kostbaar asHet boek van Theresia Stiller is een bijzonder mooi boek. Niet alleen vanwege de geschiedenis van de auteur: Zelf misbruikt als kind, binnen haar huwelijk misbruikt én tot haar ontzetting komt zij er achter dat haar kinderen ook misbruikt zijn. Dit alles tegen een achtergrond van een religieuze opvoeding, waarin schuld en boete luid doorklinken.

‘Als je er maar over praat’

In haar voorwoord geeft Theresia de lezer mee: ‘Het maakt mij niet uit wat je van deze teksten vind, áls je er maar over praat,’ Want zwijgen over seksueel misbruik houdt het in stand, zo heeft zij ondervonden. Als er iets preventief kán werken is het praten. Als er iets helend kan werken is het erkenning.

Kippenvel

Al lezend heb ik geregeld kippenvel. Herkenning, omdat zij gedachten uit die ik ook gekend heb, maar ook bewondering. Zo naakt en kwetsbaar als zij in dit boek haar eigen gedachten, gedrag en gevoelens tot op het bot fileert, dat kunnen volgens mij alleen de hele groten. Dat is de grote kracht van dit boek.

Directe poëtische schrijfstijl

Haar schrijfstijl is direct, indringend en getuigt van waarnemingsvermogen en taalgevoel. In vier zinnen laat zij de pijn van haar zoon voelen:

“Het is niet te snappen voor een achtjarige

Het verwringt zijn geest

Smartelijke pijn vervormd zijn ziel

Het doet zijn schouders krommen”

 

Weet je nog, mam?

Hartverscheurend zijn de momenten dat zij zich geconfronteerd ziet met het leed van haar kinderen, die net als zij misbruikt zijn. Het lijden dat ze maar al te goed kent, valt ook haar kinderen ten deel. We volgen Theresia in haar worsteling met de grote thema’s schuld, schaamte, haat, liefde, vergeving, God.

Verrijzen uit de as

“En ik huil

Om mijn eenzaamheid

Ben even zo verdrietig

Maar zonder bitterheid

Zodat mijn ziel zich heelt.”

Kostbaar As daagt je uit om eerlijk naar jezelf te kijken

Het is een boek om te koesteren. Verontrustend eerlijk. Het daagt jou als lezer uit om de diepten in je ziel te verkennen. Waar verberg jij jouw pijn? En wat kost dat jou en de mensen om je heen? Het daagt je uit tot zelfonderzoek. En toch … Elke bladzijde ademt diep mededogen en mildheid.

Kostbaar As kopen?

Het boek is op zaterdag 25 november 2017 uitgekomen en kan via het winkeltje besteld worden. Je betaalt € 18,95 voor het boek en € 5,00 voor de verzendkosten.

Bestel Kostbaar As

De impact van seksueel misbruik op je zwangerschap

Seksueel misbruik heeft impact op je zwangerschap

Seksueel misbruik heeft een grote impact. Veel vrouwen weten niet dat tijdens de zwangerschap, de bevalling of het kraambed het seksueel misbruik verleden een grote rol kan spelen. Ook weten ze niet wat ze mogen en kunnen verwachten van een verloskundige.

zwijgen

Wij, Joanne de Kat en Hanna van Meijeren, zijn twee verloskunde studenten. We hebben literatuur onderzoek gedaan naar de lichamelijke en psychische gevolgen van seksueel misbruik in de zwangerschap, tijdens de bevalling en het kraambed. Ook hebben we gekeken naar de verloskundige begeleidingservaring van vrouwen die seksueel misbruikt zijn. Hieronder volgens onze belangrijkste conclusies uit het onderzoek.

Lichamelijke gevolgen

De lichamelijke gevolgen van seksueel misbruik die tijdens de zwangerschap een rol kunnen spelen zijn:

  • verhoogde kans op risicogedrag (alcoholgebruik of roken)
  • moeite hebben met de medische onderzoeken en controles
  • extreme misselijkheid
  • blaasontstekingen
  • eetstoornissen
  • verhoogde kans op vroegtijdige weeën
  • vaginisme, verkramping in het bekkenbodem gebied

Psychische gevolgen

De psychische gevolgen die tijdens de zwangerschap, bevalling en daarna voor problemen kunnen zorgen zijn:

  • extreme angst (voor onderzoeken, voor de baring, voor moederschap)
  • angsten over de moeder-kindbinding
  • herbelevingen tijdens de baring (controleverlies in het bekkengebied)
  • dissociatie
  • verstoorde lichaamsbeleving, het lichaam haten
  • niet goed om kunnen gaan met hevige emoties
  • depressieve gevoelens
  • verhoogde kans op postpartum depressie
  • post traumatische stress stoornis

“De ervaringen van de bevalling (…) en de periode erna heb ik als uh.. traumatisch ervaren”. (aldus een cliënte)

 

Te weinig gesproken over seksueel misbruik

Uit het onderzoek blijkt dat er door verloskundigen en cliënten nog te weinig gesproken wordt over seksueel misbruik. Dit komt deels doordat er op seksueel misbruik nog steeds een taboe rust en deels doordat de cliënten niet altijd weten welke impact seksueel misbruik kan hebben op de zwangerschap, bevalling en het kraambed.

Vragen naar negatieve seksuele ervaringen

Vanaf 2007 vragen verloskundigen standaard bij de intake naar een negatieve seksuele ervaring. Op deze manier proberen ze klanten uit te nodigen om het seksueel misbruik bespreekbaar te maken. Alleen als het seksueel misbruik bekend is, kan de begeleiding tijdens de zwangerschap hierop aangepast worden. Uit de ervaring van een enkeling bij wie seksueel misbruik wel uitgebreid van te voren besproken is, blijkt dat er toen minder klachten waren, vooral omdat de verloskundige begeleiding daarop is aangepast.

“Ik maakte het direct bekend… (…).. en.. zij gingen daar ook gelijk goed mee om.. (…) toen kwam er direct ook heel veel op.. en dat was ook direct van.., hoe wil je dat zien eigenlijk.. Ze begon er ook direct over, dat het bekend is..(…) dat was eigenlijk wel heel fijn hoe ze dat deden.. dat vond ik wel.” (aldus een cliënte)

 

Voorkomen is beter dan achteraf beseffen

In dit onderzoek bleek dat de meeste vrouwen pas achteraf beseften welke invloed hun verleden heeft gehad op het krijgen van een kind. Dat is jammer want met aangepaste begeleiding had hen wellicht veel leed bespaard kunnen blijven. Alle vrouwen in het onderzoek gaven aan dat zij een aangepaste begeleiding hadden willen krijgen.

Wat is van belang in de begeleiding?

Wat de onderzochte vrouwen van belang vonden in de verloskundige begeleiding is:

  • het bespreekbaar maken van seksueel misbruik
  • uitleg over de impact van seksueel misbruik
  • een vertrouwensband
  • een luisterend oor
  • het serieus nemen van de wensen
  • persoonlijke betrokkenheid van de verloskundige
  • uitleg bij alle handelingen die de verloskundige verricht
  • een coachende rol van de verloskundige

Bij de vrouwen van wie het seksueel misbruik bekend was bij de verloskundige, was er over het algemeen sprake van een positieve begeleidingservaring. De verloskundige stemde dan zijn of haar zorg af op de wensen van de cliënte.

“Het deed mij goed om te horen dat ze zei, dat ze mijn signalen zou volgen, zeg maar.. en dat ze mijn tempo zou volgen”.

Voor een enkeling was de zwangerschap zelfs een helende ervaring:

“Ik oordeel mijn lichaam vaker dan ik moet veroordelen, omdat ik de schuld bij mij leg.. En op het moment dat ik beviel en het kindje bij mij in mijn buik groeide.. dan.. ik heb daar wel respect voor gekregen.. voor mijn lichaam..”

 

Wat mag je verwachten van de verloskundige

Als je als vrouw seksueel misbruikt bent, mag je verwachten van de verloskundige dat:

  • je dit bij hem of haar, in vertrouwen, bespreekbaar kunt maken
  • hij of zij de zorg aan jou zal aanpassen
  • hij of zij advies kan geven over mogelijkheden van andere hulpverlening met wie je seksueel misbruik kunt bespreken

Het doel van al die zorgvuldigheid is dat je, ondanks de impact die seksueel misbruik met zich mee kan brengen, een onvergetelijk mooie ervaring krijgt wanneer je moeder wordt.

(Door: J. de Kat en M.H. van Meijeren, vierdejaars verloskundestudenten)

Nabericht:
Medio 2017 zal het volgende boek van Ivonne Meeuwsen over dit thema uitkomen. Houd de website in de gaten voor meer informatie.

Wat vertel ik de kinderen over mijn incest-verleden?

De vraag van ‘Mooiezooi’: Wat vertel ik de kinderen over mijn incest-verleden?

Deze vraag van ‘Mooiezooi’ is er echt eentje om over na te denken. Wanneer je incest of seksueel misbruik hebt meegemaakt, dan ben je nooit het enige slachtoffer. Je hele netwerk, familie, partner, vrienden, iedereen heeft er direct of indirect mee te maken. Zelfs wanneer je het goed verwerkt hebt, heeft het veel invloed gehad op je leven. Daarmee heeft het zijn impact op iedereen die van je houdt.

Mooiezooi geeft aan dat zij haar eigen incest verleden goed verwerkt heeft en niet zal instorten als ze het haar kinderen zou vertellen, maar vraagt zich af of het voor de kinderen (puberleeftijd) niet te belastend zal zijn. Het is niet niks wat je een kind vertelt, over hun opa in dit geval, zelfs al zien de kinderen opa nooit. Is het beter om het verleden te laten rusten?

Vragen voor ouders die seksueel misbruikt zijn:

  • Moet ik het de kinderen vertellen?
  • Wat is een goede leeftijd om het te vertellen?
  • Hoe vertel je zoiets?

Leren omgaan met de realiteit

Kinderen zijn de wereld nog aan het leren kennen. Ik ben een groot voorstander van leven in de realiteit. Helaas is de wereld geen sprookjesparadijs (al kan het er in sprookjes overigens ook behoorlijk gewelddadig aan toe gaan). Je taak als ouder is niet om je kind te behoeden voor al het ‘kwade’ in de wereld. Jouw taak is om hen de tools, het vertrouwen en de ruimte te bieden om te leren omgaan met de wereld. Daarbij hoort ook de realiteit van incest en seksueel misbruik.

In Nederland wordt 1 op de 4 meisjes seksueel misbruikt

De realiteit is niet anders en de kans dat jouw kind te maken krijgt met seksueel misbruik is gewoon 25% als het een meisje betreft. Jongens scoren 1 op de 6 en dat komt neer op 16%, ook zeker niet te verwaarlozen. De kans dat een kind bijvoorbeeld aangereden wordt is vele malen kleiner (minder dan de helft). Toch vertellen we kinderen al van kleins af aan uit te kijken met oversteken. Op dezelfde manier denk ik dat we kinderen van jongs af aan moeten vertellen over seksueel misbruik.

Een gewaarschuwd mens telt voor twee

Zou ik adviseren om het de kinderen te vertellen? Jazeker zou ik dat. Ik zou zelfs zeggen, zo vroeg mogelijk. Kinderen krijgen absoluut iets mee van wat er speelt en als ze het fijne er niet van weten, gaan ze zelf invullen wat er aan de hand is. Kinderen hebben daarbij ook nog de neiging om de schuld naar zichzelf toe te trekken. Wanneer ze van jou horen wat er aan de hand is, kunnen ze ook met hun vragen bij jou terecht.

Hoe licht je een kind in over je incest-verleden?

Hoe je een kind inlicht over het verleden is van veel factoren afhankelijk. De leeftijd van het kind is natuurlijk belangrijk, maar ook de aard van het kind. Kinderen zijn best in staat om te begrijpen, al vanaf heel jong, dat opa vervelende dingen heeft gedaan en dat je hem daar de kans niet meer voor wilt geven. Het vertellen is gelijk een mooie aanleiding om eens met je kind te praten over grenzen. Vanaf een jaar of twaalf snappen kinderen zeker waar het over gaat als je het over incest of seksueel misbruik hebt.

Praten over (on)gezonde seksualiteit

Wanneer je zelf al door het proces van helen heen bent en je kunt er goed over praten, zou ik de kinderen op de hoogte brengen. Net zoals je waarschuwt voor het verkeer, je hen voorlicht over de mechanische aspecten van seksualiteit, zou ik hen ook vertellen over wat er gebeurt als het mis gaat. Als iemand over je grenzen gaat en wat je kunt doen als dat gebeurt. Gezien het feit dat de gemiddelde leeftijd waarop seksueel misbruik begint acht jaar is, kan je er volgens mij niet vroeg genoeg mee beginnen om kinderen daar bewustzijn op te geven. Dat het jou overkomen is, maakt je dan gelijk tot de expert en degene aan wie ze dat soort moeilijke dingen kunnen vragen.

Wat als je het nog niet goed verwerkt hebt?

Als je het verleden nog niet goed verwerkt hebt, denk ik ook dat het van belang is dat de kinderen op de hoogte zijn van wat er is gebeurd. Ze hoeven geen details te weten, maar als jij als vader of moeder nog in therapie bent, triggers hebt of depressieve buien, dwanghandelingen of welke van de lange termijn effecten van seksueel misbruik dan ook, dan hebben je kinderen daar mee te maken. Het is van groot belang dat ze snappen dat het niet hun schuld is, dat ze weten waar het vandaan komt, op hun eigen niveau. Als je er zelf niet over kunt praten, is het een goed idee om je partner of een vertrouwenspersoon te laten vertellen. Op die manier hebben ze gelijk ook weer iemand waar ze met vragen naar toe kunnen.

Praat over de betekenis van incest en seksueel misbruik, niet over de details

Ik denk dat geen enkel kind zit te wachten op de details van wat je precies met opa moest doen. Wat van belang is, is dat het kind snapt welke nare gevoelens erbij komen kijken. Dat het soms niet eens hele grote dingen hoeven te zijn, maar dat niemand het recht heeft om je dat nare gevoel te geven. Dat het kind snapt dat dat is waarom het verboden is om over andermans lichamelijke grenzen te gaan.

De winst van zo’n gesprek

Een gesprek over je eigen verleden is een goede gelegenheid om het met je kind te hebben over grote thema’s. Over wat respect is, wat grenzen zijn en hoe je het beste met seksualiteit kunt omgaan, om te voorkomen dat je een ander pijn of verdriet doet. Je kunt het hebben over hoe je omgaat met druk van anderen, als het om je eigen grenzen gaat. En je kunt nog maar eens benoemen dat je kind met al zijn of haar problemen bij je kan komen.

Leestip: De stem van het kind van Hanny Lynch

Het boek is een serie interviews van (inmiddels volwassen) kinderen met ouders die seksueel misbruikt zijn. Ik schreef een review en je kunt het boek ook meteen daar bestellen. Zie: Recensie ‘De stem van het kind’.