Herbelevingen en hertraumatisering

Het onderscheid tussen herbelevingen en hertraumatisering

Een herbeleving is een hevige, levendige herinnering van een pijnlijk, traumatiserend moment. Een herbeleving wordt veroorzaakt door een trigger. Een trigger bestaat uit een onderdeel van de traumatiserende gebeurtenis (soms een klein, onbelangrijk detail). Of een herbeleving je hertraumatiseert, ligt aan hoe je in staat bent om met die herbeleving om te gaan. Als je de herbeleving ondergaat en je hebt nog niet geleerd hoe je er anders mee om kunt gaan, de ervaring van de herbeleving voelt nog nét zo echt en nét zo verlammend als de eerste keer, dan spreek je van een hertraumatisering.

Herbelevingen kunnen de sleutel tot heling zijn

Wanneer je een herbeleving anders kunt gaan ervaren, verander je de impact die het trauma heeft op je leven. Dat doe je door naar het trauma toe te gaan, het vanuit je volwassen zelf te bekijken en er anders in te gaan staan. De meeste mensen hebben hier hulp van een ervaringsdeskundige of therapeut bij nodig. Al is het maar om het niet alleen te hoeven doorstaan.

Herbeleven? Liever niet in een onveilige situatie

Als je in een herbeleving gaat door een trigger, en je bent in een onveilig situatie of met mensen die je niet vertrouwt, dan wakkert de herbeleving alleen maar meer angst aan. Je handelt zoals je toen handelde (of níet handelde). Dat resulteert in hertraumatisering: Je beleeft de traumatische ervaring opnieuw en wéér sta je er alleen voor. In het ergste geval gaat er iemand opnieuw over je grenzen. En soms ben je zelf degene die jouw grenzen niet kent en respecteert.

Herbelevingen in het dagelijkse leven

Natuurlijk heb je niet altijd in de hand waar en wanneer je in een herbeleving schiet. Je komt in je dagelijkse leven nou eenmaal situaties tegen die je aan het misbruik zullen herinneren. Een trigger is dus niet altijd te voorkomen. Wel is het bíjna altijd mogelijk om aan de situatie te ontsnappen. Door bijvoorbeeld even naar de wc te gaan, om jezelf ‘bij elkaar te rapen’.

Steun bij herbelevingen

Zeker in de beginfase van verwerking kun je, als je jouw trauma’s gaat herbeleven, ondersteuning gebruiken. Dit kan een therapeut zijn of een ervaringsdeskundige: iemand die je kan helpen om er ín te gaan, maar ook om er weer uit te komen. Daarbij is het heel belangrijk dat je die persoon kunt vertrouwen. Maar juist vertrouwen is vaak diep beschadigd geraakt. Eerst moet je dus werken aan vertrouwen.

Oefenen met vertrouwen

Vertrouwen kun je alleen maar in je eigen tempo opbouwen en meestal gaat dat langzaam. Je probeert eens wat, je vertelt eens wat en als de therapeut ‘goed’ reageert, dan kun je een klein beetje meer ademhalen. Je voelt je begrepen en minder alleen. Langzaam bouw je op die manier wat vertrouwen op en durf je steeds meer van jezelf te laten zien.

Niet te snel naar herbeleving van het trauma

De taak van de therapeut is om goed te luisteren en om het tempo van jou te volgen. Tegelijk kan de verwerking alleen maar plaatsvinden als je ook werkelijk naar het trauma toe gaat. Dat mag in kleine stapjes, net waar je aan toe bent, maar je bent wél aan het werk. Voor de therapeut betekent dit vaak: geduld en op zijn handen zitten. Wachten totdat er een opening is, tot er meer ruimte komt. In de tussentijd is er werk te doen aan kleine dingen. Dagelijkse dingen waar je tegenaan loopt, die vaak een gevolg zijn van de langetermijneffecten van het seksueel misbruik. Als de therapeut je kan helpen dit te duiden, dan bouw je langzaam vertrouwen in de therapeut op en kan het diepere trauma langzaam ontbloot worden.

Herbelevingen kun je inzetten!

Herbelevingen kunnen helend zijn, als je er op het moment van de herbeleving anders mee om kunt gaan dan je in de originele situatie deed. Als er een ondersteuner bij is, dan kantelt de situatie al: Je bent niet alleen, maar met iemand die je vertrouwt. Als je daarnaast, in de beginfase van therapie, al één en ander aan hulpmiddelen hebt geleerd dan kun je gedoseerd gaan herbeleven.

Gedoseerd herbeleven

Het hart van de therapie is volgens mij het gedoseerd herbeleven en naar aanleiding van die herbeleving het herkaderen van de traumatische ervaring. De therapeut helpt je om de herbeleving in te gaan, door mee te kijken naar triggers die jou al bekend zijn. Daarmee kun je een herbeleving zelf triggeren. Er is een groot verschil tussen een spontane, getriggerde herbeleving die je alleen maar ondergaat en een gedoseerde herbeleving waar je controle over hebt en keuzes in maakt. Daarvoor is het van belang om hulpmiddelen paraat te hebben:

  • zinnetjes waarmee je jezelf gerust kunt stellen
  • ademhalingsoefeningen
  • grondingsoefeningen
  • manieren waarmee je jezelf (of waarmee jouw therapeut jou) terug kan halen naar het hier en nu, als je in paniek dreigt te raken

De herbeleving veranderen, het trauma helen

Het verleden kan je niet veranderen. Dat hoeft ook niet want het verleden is voorbij. Maar hoe je met jouw herinneringen omgaat, dat kan je wél veranderen. Dat is niet eenvoudig, want veel van je reacties zijn semi-automatisch. Je wordt getriggerd en boem, daar is die herinnering weer. Maar wat gebeurt er als je in kunt grijpen in die herinnering? Als je niet meer alleen bent ? Als je beseft dat je nu groot bent en allang niet meer zo hulpeloos en machteloos als toen. Dan verandert het.

Nooit meer bang zijn voor herbelevingen

Helen zorgt er voor dat je niet meer bang hoeft te zijn voor triggers en herbelevingen. Natuurlijk: fijn worden ze nooit. Niemand kijkt voor zijn plezier naar zijn of haar eigen trauma’s. Maar als je je eigen herinneringen durft te herbeleven, met hulp, met je hulpmiddelen en vanuit je volwassen ik, dan verliezen ze de doodsgreep die ze op je heden hebben. Dan kom je los van de angst.

Bevrijd van de automatische piloot

De automatismen die je hebt ontwikkeld als kind, de afweermechanismen, hebben je goed gediend. De automatische piloot heeft gezorgd dat je jouw jeugd overleefd hebt en als zodanig kan je dankbaar zijn voor deze afweermechanismen. Na de verwerking is het tijd om de stuurknuppel van je leven weer over te nemen en zelf sturing te geven aan je eigen vliegtuig.

Leven na therapie

Na therapie neem je zelf de leiding over je eigen leven. Dat is soms heel spannend, maar dat is niet erg. Het leven is een groot avontuur en daar hoort een zekere mate van spanning gewoon bij. Het is niet zomaar een ‘happy end’, maar veel meer een nieuw begin. Je gaat in je leven moeilijke en makkelijke dingen tegenkomen, leuke en vervelende ervaringen hebben, geluk en pech: Alles wat je in een normaal mensenleven kunt tegenkomen. Helen is geen toegangspoort tot de hemel, maar een toegangspoort tot het echte leven. Met ups én downs. Jouw eigen leven, om naar eigen inzicht invulling aan te geven.

Zoek jij hulp?

Therapeuten die kennis hebben van seksueel misbruik en de lange termijn effecten daarvan vindt je op: Hulpverlening na seksueel misbruik

Wat heb je te verliezen? Niets dan je angst

Angst voor het onbekende

Het is heel normaal om bang te zijn voor het onbekende. De meeste mensen zijn bang voor datgene wat ze niet kennen. Er zijn mensen die nooit gevlogen hebben omdat ze dat te spannend vinden, mensen die liever maar geen nieuwe computerprogramma’s leren, mensen die een netwerkbijeenkomst eng vinden, mensen die niet durven spreken voor een groep: allerlei vormen van angst die te hebben heeft met iets wat ze niet kennen

Angsten na seksueel misbruik

Voor mensen die seksueel misbruik hebben ervaren, zijn een aantal dingen die voor anderen vanzelfsprekend zijn, meestal spannend en onbekend. Hoe het is als je niet alles in de gaten hoeft te houden? Hoe het is als je mensen kunt vertrouwen? Hoe je echt van iemand kunt houden en daar niet van in paniek raakt? Hoe het is om met volledige liefdevolle aandacht te vrijen? Hoewel het heel normaal is om voor sommige dingen bang te zijn, wordt je leven wel erg ingeperkt als je voor heel veel dingen bang bent.

Angst groeit

Als je last hebt van angsten, heb je vast ook een strategie ontwikkeld om die angst in te perken. Dat kan met medicijnen zijn, maar ook door proberen controle over de wereld om je heen te houden. Of je onderdrukt de angst met eten of een andere verslaving. Sommige mensen vinden verlichting voor de angst door zichzelf pijn te doen (want daar heb je controle over).

Strategieën werken, tijdelijk

Die strategieën werken altijd maar tijdelijk, omdat waar je werkelijk bang voor bent helemaal niets te maken heeft met wat er in het hier en nu aan de hand is. Daarom heb je steeds meer nodig van wat jou kalmeert, terwijl de angst alleen maar groter wordt. Je gaat dingen vermijden en wordt bang van de angst.

Fobieën en angststoornissen

Als je eenmaal bang bent voor de angst, kom je op het gebied van fobiën en ga je steeds meer vermijden om de dingen die je allemaal schrik aanjagen tegen te komen. Ook dat werkt nooit helemaal want de paniek zit in jou en die wordt door gebeurtenissen alleen maar naar voren gehaald. Ik vergelijk het altijd met een blauwe plek. Een blauwe plek doet namelijk geen pijn tenzij je er op duwt: dan voel je het weer, daar zit de pijn.

Triggers

Op de blauwe plek drukken doet pijn. Op dezelfde manier doet het pijn om geraakt te worden in de pijnlijke gevoelens die samenhangen met het seksueel misbruik in je jeugd. Maar dat kan op twee manieren gebeuren. De ene manier is onverwachts, door wat er in het leven op je pad komt. De oude pijn wordt aangeraakt, plotseling, fel en heftig is ze daar ineens. Dat heet een trigger.

Een trigger roept een automatische handelling op

Na een trigger doe je in een reflex wat je altijd al deed: de pijn onderdrukken. Een plotselinge trigger roept angst op en je slikt kalmerende middelen of gaat dwangmatig handelen of jezelf pijn doen om de angst te onderdrukken. Of je bestelt nog een gebakje en onderdrukt de pijn en angst. Dat lukt altijd maar matig en er is steeds meer voor nodig om de angst echt eronder te houden. Langzaam maar zeker kom je op een punt dat je leven vooral bestaat uit het vermijden van deze angst. Klinkt dit je bekend in de oren?

Oude pijn bewust aanraken

De andere manier is zachter, al blijft het dezelfde pijn. Je gaat er bewust en liefst onder begeleiding naar toe. De pijn die je als kind niet kon ervaren omdat het te heftig was woont gewoon nog in jou en je kunt er naar toe gaan.

Mijn ervaring hiermee

Soms is dat doodeng, ik weet nog de eerste keer dat ik in een therapie-sessie naar mijn oude pijn toe ging. Doodsangsten stond ik uit. Hoe dichter ik bij de pijn kwam, hoe meer verkrampt mijn lijf werd. Mijn therapeut zag dit en zei: ‘Ja, dat kun je goed, alles vastzetten. Maar je mag het echt loslaten.’ Eerst liet ik mijn spierspanning los, ik begon te schokken en toen begon ik te huilen alsof ik nooit meer zou stoppen. En toen, langzaam maar zeker, begon het minder te worden. Alsof er een golf gebroken was op het strand trok de pijn zich langzaam terug en was er een stukje van mij geheeld.

 

Als je de pijn hebt durven voelen

Het mooie is dat doordat die plek in mij geheeld is, echt geheeld en niet onderdrukt, ik daar ook niet meer in geraakt wordt. Het voelt alsof ik vroeger rondliep met een harnas omdat er allemaal ongeheelde wonden in mij zaten, allemaal blauwe plekken. Ik was toen constant bang dat iets of iemand mij in die pijnlijke plek zou raken, want dan was ik verloren. Als je de pijn hebt durven voelen, hoef je er niet meer bang voor te zijn.

De wonden zijn geheeld

Maar nu zijn de wonden geheeld, heeft zich een nieuw huidje gevormd en al is de aanraking nog spannend, ik raak er niet van in paniek. Soms word ik nog wel eens getriggerd, maar omdat ik daar nu niet meer bang voor ben is het veel gemakkelijker geworden om er mee om te gaan.

Jezelf laten raken

Het is zelfs fijn om je te laten raken, zowel fysiek aanraken als je emotioneel te laten raken. Het is een verbindend, verwarmend, levend contact met anderen. Door de pijn te helen kun je de angst loslaten en het leven, andere mensen, gebeurtenissen en uitdagingen open tegemoet treden.Dan leef je weer, in plaats van dat jje aan het overleven ben. Je voelt weer. Je kunt mensen weer toelaten tot mijn leven, je weer verbinden.

Wat heb je te verliezen? Je angsten.

Wat heb je te winnen? Het leven

Bestel hier mijn boek: Helen van seksueel misbruik. Het trauma voorbij