Shantala en aanraking bij seksueel misbruik

Nascholing over Shantala, een bijzondere aanraak therapie

Shantala aanraking van handenOp uitnodiging van Irma Buenk, op wiens site ik een gastblog schreef in het kader van de Virtuele Boekentour, was ik op zaterdag 22-02-2014 aanwezig bij de nascholingsdag Shantala Speciale Zorg.

Shantala is een bijzondere methode van gestructureerde aanraking die heel goed kan werken bij seksueel misbruik.

De achtergrond van Shantala

Een Franse arts, Dr. Leboyer kwam in Calcutta met de methode van Shantala in aanraking en bracht het naar het westen. De, van oorsprong, babymassage komt uit het ayurvedische gedachtengoed, dat o.a. wellness, voeding en geneeskunde combineert tot gezondheidszorg. Dit staat in scherp contrast met de onze gezondheidszorg, die feitelijk beter ‘ziekenzorg’ zou kunnen heten.

Gestructureerde aanraking is een betere term

In Nederland is de Shantala methode van ‘babymassage’ inmiddels aardig ingeburgerd. De term massage is enigszins misleidend, omdat het bij de Shantala niet zozeer gaat om massage, als wel om gestructureerde aanraking. Bij massage denken we al gauw aan het verhelpen van klachten aan het bewegingsapparaat: spierpijn en stijfheid. Aanraken gaat veel meer over ontspanning en contact maken. Dat maakt het, naar mijn mening, ook uitermate geschikt voor mensen die seksueel misbruikt zijn.

Je huid is je grootste orgaan

‘Je huid is je grootste orgaan. Als je daar aangeraakt wordt, voel je dat van je tenen tot in je kruin. Als de handen die je daar aanraken dat doen zonder jouw toestemming, zonder dat jij dat wil, dan is dat een gevoel wat je in heel je lijf ervaart. Je hele lichaam reageert daarop.’

Dit schrijft Angel van der Vecht, auteur van het boek ‘Duivelskind’ in een recente blog over de impact van seksueel misbruik. Het is dus ook niet verrassend, dat aanraken voor overlevers van seksueel misbruik een beladen begrip kan zijn. De verwachting van seks, van pijn, van misbruik zit er door je ervaringen aan gekoppeld.

Shantala Speciale Zorg

Shantala Speciale Zorg wordt toegepast bij mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking. Ook in de zorg voor ouderen is Shantala een groeiend begrip. Het is een manier om aanraking in de zorg te integreren.

Respectvolle bejegening

De grote winst van Shantala zit hem in de structuur van de aanraking en in de bejegening. Met oefeningen gericht op bejegening werd op de nascholingsdag merkbaar en voelbaar gemaakt, wat het met je doet als iemand in je persoonlijke ruimte komt. Hoe het voelt als dat onverwacht gebeurt. Verschillen in afstand en nabijheid, persoonlijke grenzen en de reacties op de diverse oefeningen, maakten helder hoe belangrijk het is om af te stemmen op de cliënt.

De eerste aanraking en veiligheid

In de eenvoudige oefeningen ervoer ik wat er in je lijf gebeurt wanneer iemand plotseling een hand op je schouders legt en wanneer dat langzaam en met zorg gebeurt. Een wereld van verschil, want als iemand plotseling zijn handen op je schouders legt schrik je. Alles in je lijf reageert en, wanneer je slechte ervaringen hebt met aanraking, kun je zeggen dat alles in je lijf protesteert! Weten wat er gaat gebeuren, langzaam en respectvol benaderd worden, juist in de persoonlijke, intieme ruimte, maakt dat je je veilig voelt. In die veiligheid kun je daadwerkelijk contact maken.

Gestructureerde aanraking en voorspelbaarheid

Alles in Shantala gaat langzaam en wordt met de handen aangekondigd. Er wordt niet veel gepraat en dat hoeft ook niet, want de kaders zijn heel helder. De methode kan over de kleding heen gedaan worden, waarbij soepele kleding van natuurlijke materialen wel prettig is. De aanraking gebeurt (doorgaans) op de rug, billen, armen en benen, en dan alleen de achterkant. De zijkant van het lijf, de binnenkant van armen en benen worden niet aangeraakt. Door heel duidelijk te maken waar er aangeraakt gaat worden en vooral ook waar niet, schept de methode een helder en veilig kader.

Shantala en helen van seksueel misbruik

Mijn aanwezigheid op de bijscholingsdag was tweeledig, enerzijds om de methode een keer aan den lijve te ondervinden, maar anderzijds ook om te voelen en ervaren of Shantala geschikt is om mensen met seksueel misbruik ervaringen te helpen. Ik denk dat dit een goede manier kan zijn om aanraking terug te brengen in je leven na seksueel misbruik.

Ervaringen met Shantala Speciale Zorg en seksueel misbruik

Binnen de woonvorm, waar de cursus gegeven werd, wonen ook mensen die seksueel misbruikt zijn, die hier baat bij hebben gehad. Voor hen is Shantala een veilige manier van aanraking.

Partners en overlevers samen betrekken bij Shantala

Één van de aspecten die Shantala geschikt maken voor overlevers van seksueel misbruik, is de mogelijkheid om partners te betrekken bij de aanraakmethode. Door deze vaardigheid aan beide partners te leren, kan er op het gebied van intimiteit en aanraking weer iets in beweging komen. Doordat het kader en de grenzen zo helder zijn, is de veiligheid gewaarborgd. Op die manier kan contact maken met jezelf en de ander weer bij het leven gaan horen. Dit kan een enorme verrijking zijn, want je huid is je grootste orgaan en heeft liefdevolle aanraking nodig.

De lustpil en seksueel misbruik | GezondTotaal

Een artikel van mijn hand op Gezondtotaal, een reactie op de aangekondigde komst van de zgn. Lustpil voor vrouwen.

De lustpil en seksueel misbruik | GezondTotaal.

De dood of het uitstrijkje, fysieke gevolgen

‘Ik ga nog liever dood dan dat ik een uitstrijkje laat maken’ zegt ze

Zonder veel woorden te verspillen, maakt de arts haar duidelijk dat, als zij zich niet laat onderzoeken, ze inderdaad dood kan gaan. Het maakt geen verschil. Haar kreet is geen stoerdoenerij. Ze meent het. Ze gaat nog liever dood. Ze is extreem bang en beschaamd over alles wat met haar geslachtsorgaan te maken heeft.

Extreme angsten na seksueel misbruik

Mensen die seksueel misbruikt zijn als kind kunnen enorme angsten ontwikkelen. Alles wat met het geslachtsorgaan te maken heeft, is taboe, mag er niet zijn, is niet bespreekbaar laat staan aanraakbaar. De fysieke gevolgen: onbehandelde aandoeningen, van eenvoudige blaasontstekingen tot kanker, van vleesbomen tot extreme menstruatie klachten. Alles waarvoor bij een onderzoek de onderkleding uit moet is beangstigend.

Angsten, nog jaren na het misbruik

Zelfs na vele tientallen jaren is voor sommige overlevers van seksueel misbruik het geslachtsorgaan onbespreekbaar. Wat doe je dan als arts? In de praktijk weet de arts vaak niet dat het hier om een overlever van seksueel misbruik gaat. In plaats van in te gaan op de angst voor het onderzoek is de keuze meestal: ‘Laat maar zitten dan’ en soms zelfs: ‘eigen schuld’.

Fysieke gevolgen na seksueel misbruik

Een van de weinig herkende en erkende lange termijn effecten zijn de fysieke gevolgen, met name in het bekkenbodem gebied. Pijn bij het vrijen, vaginisme, een verhoogd risico op onvruchtbaarheid en baarmoederhalskanker zijn fysieke gevolgen die er niet om liegen. Door het seksueel misbruik is er vaak sprake van heel vroeg seksueel actief zijn. Dat dit niet vrijwillig gebeurt doet er voor het ontstaan van de klachten niet toe. En bij heel veel aandoeningen aan de geslachtsorganen is op jonge leeftijd seksueel actief zijn een van de risico verhogende factoren.

Fysieke gevolgen direct van het seksueel misbruik

Ook het simpele feit van het misbruik zelf kan schade geven aan de geslachtsorganen. Bloedingen, beschadigingen en later littekenweefsel ontstaan door het misbruik. Ook verkrampingen zoals vaginisme en extreem pijnlijke menstruatie met veel bloedverlies kunnen een direct gevolg zijn van het misbruik. Al met al een behoorlijk scala aan fysieke gevolgen die, door de angst en schaamte, vaak ook nog eens onbehandeld blijven

Een slachtoffer van seksueel misbruik heeft een verhoogd risico

Bij allerlei aandoeningen in de ‘intieme’ zone is er sprake van een verhoogd risico als gevolg van het op jonge leeftijd ‘seksueel actief zijn’. Verwaarloosde, niet of te laat gediagnosticeerde ziektes aan de geslachtsorganen zijn het gevolg. Seksueel misbruik is een misdaad die vaak een fysieke ravage in het lichaam en daarnaast zijn desastreuse sporen in de psyche van het kind achterlaat, soms met de dood tot gevolg.

Je verhaal delen is een moedige stap

Voor het naar buiten brengen van kennis, informatie en getuigenissen van seksueel misbruik is moed nodig. Het vertellen van je verhaal, het openbaar maken van wat jou is aangedaan kan helend werken. Door naar buiten te treden doorbreek je het taboe, haal je wat in het donker is gebeurd het licht in en overwin je de schaamte en schuldgevoelens. Dat is bewonderenswaardige stap.

Het wapen van de misbruiker is onwetendheid

Doordat steeds meer mensen hun verhaal gaan delen wordt duidelijk wat de effecten van seksueel misbruik zijn. De psychische én fysieke gevolgen, ook op de langere termijn. Dit berooft misbruikers van een belangrijk wapen: de onwetendheid. Als één persoon een verhaal doet, dan is de kans groot dat hij of zij onbegrip en ongeloof tegenkomt. Maar de actie van #metoo heeft eens te meer aangetoond: je bent niet alleen. Het overkomt meer mensen dan ons lief is en dat betekent dat je ook herkenning, erkenning en lotgenoten zult vinden. Daarmee ontketen je de kracht van samen sterk.

Mijn ervaring in het doorbreken van het zwijgen

Ik besluit dat ik niet langer mijn mond houd. Ik schrijf Helen van seksueel misbruik, om mijn kennis te delen en het taboe te doorbreken. Als gevolg verandert er veel in mijn leven. Ik sta niet meer alleen. Ik vind zelfs een deel van mijn familie terug. Vrienden en bekenden staan om mij heen en steunen mij, juist ook in de dingen die ik moeilijk vind.

Ik haal niet uit naar de man die mij misbruikt heeft. Ik zie geen heil in die strijd. Het heeft me moeite gekost om hem te vergeven. Om hem in al zijn menselijk falen te kunnen zien en daar niet mijn oordeel aan te hangen. Ik veroordeel wat hij heeft gedaan, niet wie hij is. Maar vooral: hij is niet langer belangrijk voor me.

Wat mij drijft is voorkómen en helen. Voorkómen door verhalen te vertellen uit mijn leven, zodat er inzicht komt in waarom seksueel misbruik zo’n afschuwelijke misdaad is. Helen door mijn verhaal te vertellen over hoe ik mijn verleden achter me heb kunnen laten. Helen door mensen via mijn boek en mijn coaching de weg te wijzen naar hun eigen pad van heling en verwerking.

Zoek jij hulp?

Hulp na seksueel misbruik is vaak lastig om te vinden. Hoe weet je op een therapeut ervaring heeft met deze problematiek? Daarom ben ik een nieuwe website begonnen en daar verzamel ik therapeuten en andere hulpverleners op die vanuit persoonlijke ervaring of affiniteit met seksueel misbruik hulp bieden. Je kunt gespecialiseerde hulp vinden in diverse soorten therapie: Hulpverlening na seksueel misbruik

Wil jij ook helen?

Begrijpen hoe seksueel misbruik werkt en welke langetermijneffecten er zijn kan een belangrijke eerste stap zijn. Het boek ‘Helen van seksueel misbruik. Het trauma voorbij!’ is daarvoor heel geschikt.

Bestel het boek hier

Zwangerschap na seksueel misbruik

Ben jij bang voor de gyneacoloog, maar wil je toch graag kinderen? Ben je zwanger of wil je dat worden? Dan raad ik je aan om het boek ‘Zwangerschap na seksueel misbruik’ te kopen, voor jezelf én voor je verloskundige. In het boek staan handige tips over hoe je jouw angsten bespreekbaar kunt maken en hoe je een ‘Eerste hulp kaart’ kunt maken voor alle zorgprofessionals rondom de zwangerschap.

Bestel zwangerschap na seksueel misbruik hier

Ik denk dat mijn partner seksueel misbruikt is!

Wat moet je doen als je vermoed dat je partner seksueel misbruikt is?

Het zal je maar gebeuren: je hebt een leuke nieuwe vriend of vriendin. Alles gaat prima, jullie zijn verliefd en leven op een roze wolk. De seks is vanaf dag één geweldig en je denkt dat je echt iemand gevonden hebt voor het leven. Jullie raken aan elkaar verknocht, maken samen plannen voor de zomervakantie en daarna… Alles gaat van een leien dakje. Maar dan ….

Na een paar maanden begin je te merken, dat er iets niet helemaal goed voelt. Het kan zijn dat je seks voorstelt en er wordt steeds vaker nee gezegd. Of dat aanraken en hand vasthouden dingen zijn waar je partner zich plotseling van terug trekt. Misschien heeft ze vaak pijn bij het vrijen of heeft ze last van hele hevige krampen tijdens haar menstruatie. Of heeft hij last van plotselinge stemmingswisselingen, kan hij ineens uit het niets heel fel reageren. Of je voelt dat je lief dingen voor je verborgen houdt. Ook in de familiesfeer kunnen de banden gespannen zijn. Je lief heeft bijvoorbeeld geen of weinig contact met haar familie of heeft een grondige hekel aan iemand, die hij of zij niet nader verklaart.

Als oplettende partner denk je misschien: zou hij/zij seksueel misbruikt zijn?

De kans dat iemand seksueel misbruikt is, is vrij groot. Immers 1 op de 5 vrouwen en 1 op de 11 mannen, is in haar of zijn jeugd seksueel misbruikt. Het zou dus heel goed kunnen. Toch is het best lastig om hierover te beginnen. Je vraagt nou eenmaal niet plompverloren: ‘Goh, ben jij soms seksueel misbruikt?’ Wat als je het mis hebt? Wat als je het goed hebt? Wat krijg je dan allemaal te horen? Toch is het goed om te kijken of je hierover in gesprek kunt komen met elkaar. Want seksueel misbruik heeft nogal wat gevolgen, die jou als partner ook aangaan.

Hoe kun je in gesprek komen over seksueel misbruik?

Praten over seksualiteit vinden we doorgaans al moeilijk. Het is in onze cultuur niet gebruikelijk om te praten over wat we prettig vinden, wat onze verwachtingen zijn in de seks, over de beleving die we daarbij hebben. Laat staan wanneer de seksuele identiteitsvorming verstoord is door seksueel misbruik. Daarbij komt dat de misbruiker, om zijn daden te verbergen, het kind tot stilte maant. Het is dan ook niet verwonderlijk dat praten over seksualiteit en seksueel misbruik vaak niet gemakkelijk is voor degene die het heeft meegemaakt. Maar daarnaast is het zo, dat als je er wel over praat, het voor de mensen om je heen vaak ongemakkelijk is. Dan denk je, als slachtoffer, dat je er maar beter over kunt zwijgen.

Het is waarschijnlijk niet verstandig om rechtstreeks over seksueel misbruik te beginnen, maar wat je als partner wel kunt doen is intimiteit en seksualiteit bespreekbaar maken. Als jij als partner dat op een neutrale manier doet, dan geef je het goede voorbeeld. Begin zo’n gesprek niet als je met elkaar in bed ligt, maar juist als er op seksueel gebied niets gaande is. Als je uit eten bent bijvoorbeeld, of je zit op de bank televisie te kijken en er komt iets over seks langs. Geef op een open manier aan dat je graag eens zou willen praten over seks. Vertel vooral wat je fijn vind aan het contact met je partner en als je partner er voor open staat, vertel dan ook wat je graag anders zou willen. ‘Ik zou het fijn vinden als jij af en toe het initiatief tot contact nam’. Hou het bij kleine verzoeken tot contact op een manier die je partner niet afschrikt.

Nodig je partner uit om op eenzelfde manier aan te geven wat hij/zij prettig vindt of anders zou willen. Als je merkt dat je partner dat moeilijk vindt, benoem dat dan en zeg iets over jezelf dat hem of haar kan ondersteunen. ‘Ik merk dat je het moeilijk vind om erover te praten. Dat is oké hoor, ik vind het ook lastig. Neem de tijd.’ Wees niet bang na de vraag om de stilte te laten bestaan, geef je partner de ruimte om na te denken. Als er echt niets komt, zeg dan dat hij/zij er altijd op terug mag komen, dat jij bereid bent om te luisteren.

Wees er op bedacht dat je een seksueel misbruik verhaal te horen kan krijgen

Zoals het kan zijn dat een slachtoffer het moeilijk vindt om te vertellen, zo kan het voor een partner ook moeilijk zijn om het verhaal aan te horen. Houd jezelf, je eigen reacties en emoties goed in de gaten. Blijf goed in contact met je gevoel en als je merkt dat het je even te veel wordt, geef dan je grens aan. Je helpt de ander niet door over je grens te (laten) gaan, in tegendeel. Je kunt het goede voorbeeld op het gebied van persoonlijke grenzen geven door bijvoorbeeld liefdevol te zeggen: ‘Ik onderbreek je even, want ik vind het moeilijk om te horen. Ik wil graag naar je luisteren, maar ik moet ook goed voor mezelf zorgen. Kunnen we er op een ander tijdstip over doorpraten? Als ik de eerste schok een beetje verwerkt heb?’

Wat kun je doen als je partner seksueel misbruikt is?

Als je partner het erkent, bespreekbaar heeft en jouw vermoeden dus bevestigt, kun je je partner ondersteunen in het zoeken van passende hulp. Dat kan een professionele hulpverlener zijn. Op ‘Hulpverlening na seksueel misbruik’ staan ik een aantal specialisten op dit gebied. Ook vertel ik in mijn gelijknamige boek van een aantal therapieën hoe ze werken en wat je kunt verwachten. Maar naast therapie is er ook veel mogelijk en noodzakelijk. Samen onderzoeken hoe jullie seksualiteit werkt. Codes en tekens afspreken voor als het mis gaat. Vertrouwen opbouwen in elkaar en in je eigen lichamelijke signalen. Uitspreken wat je van elkaar verwacht en hoe belangrijk dat voor je is. Afspraken maken over wat wel en niet toelaatbaar is binnen jullie relatie.

Samen helen of toch niet?

Helen van seksueel misbruik kan, maar het is niet vanzelfsprekend. Soms moet je partner erkennen dat het nu nog te moeilijk is, of dat hij/zij het niet durft. Ook dat is een keuze en het is belangrijk als partner dat je die keuze bij het slachtoffer laat. Je kunt een ei niet aan de buitenkant openbreken, zonder het kuiken te beschadigen. Wel zul je voor jezelf moeten bepalen of je kunt leven met zoals het nu is met je partner. Wegen de goede dingen die jullie samen hebben op tegen de ingewikkelde dingen die er ook zijn. Als het antwoord daarop ja is, kun je verder en wellicht kun je in de toekomst dingen oplossen die jullie relatie nog mooier maken.

Boek speciaal voor partners

voorkant cover partnersOmdat het best lastig is om met het gedrag van een overlever van seksueel misbruik om te gaan, schreef ik een boek speciaal voor partners. In mijn praktijk kwam ik vaak partners tegen die ten einde raad waren. Ze konden het gedrag van hun partner niet begrijpen, waren eenzaam en konden niet meer tegen de stemmingswisselingen, het wantrouwen, de leugens. Door hen te helpen het gedrag te verstaan in de context van seksueel misbruik konden zij verder met hun leven (soms met en soms zonder hun partner). In het boek ‘Partners in beeld. Seksueel misbruik raakt het hart van de relatie’ kun je erkenning en herkenning vinden, plus praktische tips voor oplossingen.