Recensie: ‘Blijf met je pootjes van mij af’ Prentenboek van Geertje van Rossum

Prentenboek over seksueel misbruik

Het prentenboek Blijf met je pootjes van mij af gaat over een jong poesje dat lastig gevallen wordt door haar broer. Zijn grensoverschrijdingen worden duidelijk omschreven in voor kinderen begrijpelijke taal. De plaatjes zijn mooie aquarellen die het verhaal ondersteunen en illustreren.

Kattenstad

Het verhaal komt wat langzaam op gang, met een wat statische omschrijving van hoe het is om in ‘Kattenstad’ te wonen. Maar als de hoofdpersoon Loesje geïntroduceerd wordt, gebeurt er in een hoog tempo van alles aan spannends. Het blijkt dat haar broertje
’s nachts bij haar op zolder komt en daar gebeurt van alles wat ze niet wil.

De dader is zelf nog een kitten

Wat ik mooi vind aan het prentenboek is dat de dader in het verhaal nu eens niet een volwassene is, maar het broertje. Dat is fijn, want in een kwart van alle gevallen is de pleger zelf nog een kind. Als het poesje uiteindelijk het aandurft om de kattenwacht op de hoogte te stellen van het seksueel misbruik, dan houdt het misbruik op. Hoe de kattenwacht dat voor elkaar heeft gekregen laat het verhaal in het midden.

De kattenwacht met het grote hart

De rol van de kattenwacht met het grote hart is heel belangrijk in het verhaal. Zij besteed aandacht aan de hoofdpersoon. Knipoogt eens van een afstand en kijkt belangstellend naar haar. Wat een kind nodig heeft om haar angst te overwinnen en ondanks de waarschuwingen van haar broer tóch te vertellen wat er gebeurt, is dat iemand af en toe een pootje uitsteekt. Dat kan iedereen met een groot hart. Een pootje uitsteken naar een kind wat in moeilijkheden verkeert, open staan en uitnodigen.

Het misbruik stopt! Hoe is niet belangrijk.

Hoewel het prentenboek mij met vraagtekens achterlaat, over hoe de kattenwacht nou precies heeft ingegrepen, is het fijn dat er geen groot drama volgt. Vooral als je probeert te stimuleren dat jonge kinderen gaan praten over wat hen overkomt, is het van belang dat je inzet op dat wat voor het kind belangrijk is. En dat is doorgaans simpelweg dat het seksueel misbruik stopt.

De vraagtekens laten ruimte voor gesprek

De vraagtekens over wat er gebeurt is, laten ruimte voor interpretatie en voor gesprek. Dat maakt het een mooi prentenboek om voor te lezen, bijvoorbeeld in de klas of aan je eigen kleuter. Wat zou een kleuter denken dat de kattenwacht heeft gedaan? Of wat er met Mau, de dader moet gebeuren. Het laat ruimte voor de fantasie.

Zowel kinderen als volwassenen kunnen iets leren uit het prentenboek.

Kinderen leren uit het prentenboek dat sommige dingen niet mogen en dat je daarvoor de ‘kattenwacht’ kunt inschakelen. Maar wat volwassenen kunnen leren uit het prentenboek is wat de kat met het grote hart doet: luisteren, open staan, uitnodigen, alert zijn op signalen dat er iets mis is. Gewoon eens vragen hoe het er mee is en aangeven dat je er bent als het nodig is. Het kan alle verschil maken.

Koop hier Blijf met je pootjes van mij af

ACE: Adverse Childhood Experiences. Een belangrijk onderzoek

Wat de ACE studie zo uniek maakt

NEK's en hun samenhang met levensproblemenDe ACE studie (Adverse Childhood Experiences = Negatieve Ervaringen in de Kindertijd) door o.a. Vincent Felitti, is een grootschalig onderzoek over langere periode geweest, waarin is gekeken naar niet alleen seksueel misbruik, maar alle jeugdtrauma’s en hun samenhang! In plaats van alleen naar enkelvoudig trauma te kijken, hebben ze kwantitatief onderzoek gedaan. Hoeveel trauma’s loopt een kind op? En wat is het effect van stapeltrauma’s.

Wat hebben ze gedaan?

Ze hebben meer dan 17.000 deelnemers over tientallen jaren gevolgd en gelet op het vóórkomen van ACE: Negatieve Ervaringen in de Kindertijd. Daarvan is seksueel misbruik er één, maar bijvoorbeeld ook geweld in het gezin, gepest worden op school, een ontbrekende ouder, een gehandicapt broertje of zusje, de dood van een gezinslid of een ernstig ongeval. De tien meest voorkomende ACE’s hebben ze in het onderzoek betrokken.

De uitkomst is schokkend en verhelderend

Wanneer je één traumatische jeugdervaring hebt, dan kom je daar meestal wel goed doorheen. Dit heeft weinig effect op je vatbaarheid voor ernstige, levensbedreigende ziekten, kanker, hartaanval, diabetes etc… Heb je er twee meegemaakt, dan heb je op al deze ziekten al een iets grotere kans. Heb je 3 of meer trauma’s opgelopen, dan stijgt de kans op deze ernstige ziekten exponentieel! Een schokkende uitkomst.

Een 30% grotere kans op een kanker?

Wat betekent dat nou echt dat je, als je drie trauma’s hebt opgelopen in je jeugd, je een 30% grotere kans hebt op een kanker, chronische bronchitis en longemfyseem of hartproblemen (of bij 4 zelfs 45% grotere)? Ja, dat is wat het betekent. En dan heb ik het maar niet over psychische problemen, chronische hoofdpijnklachten, auto-imuunziekten en legio andere ziekten die niet direct levensbedreigend zijn, maar wel nadrukkelijk invloed hebben op de kwaliteit van leven.

Seksueel misbruik komt zelden alleen

Ik werk nu al enige tijd met mensen die seksueel misbruikt zijn en het valt me op dat seksueel misbruik bijna altijd één van meerdere traumatische jeugdervaringen is. In een gezin waar seksueel misbruik plaatsvindt, is vaak meer mis dan alleen het misbruik. Geweld komt veel voor. Een ontbrekende moeder of een echtscheiding. Als het seksueel misbruik uitkomt, is er soms sprake van een uithuisplaatsing, wat ook een traumatische ervaring is. Kortom: seksueel misbruik is vaak een onderdeel van een diversiteit aan trauma’s. En daarmee wordt het risico op diverse levensbedreigende ziekten dus exponentieel groter.

Het goede nieuws

Het goede nieuws in deze berg ellende is, dat het nu duidelijk en bekend wordt dat traumatische ervaringen in de jeugd een grote bijdrage leveren aan latere fysieke ellende. De organisatie waar Vincent Felitti werkt, Kaiser Permanente, is één van de grootste ziektekostenverzekeraars in Amerika. Dat betekent dat zij er financieel groot belang bij hebben dat traumatische ervaringen in de jeugd teruggedrongen worden.

Het terugdringen van jeugdtrauma’s hoog op de agenda

Niet voor niets zien we hooggeplaatste mensen, tot de president aan toe, zich in Amerika ineens uitspreken tegen seksueel misbruik en huiselijk geweld. Vanuit een menselijk, medelevend aspect is dat een zinvolle actie en vanuit financieel oogpunt een verstandige. Verzekeraars hebben er dus groot belang bij om seksueel misbruik terug te dringen. Daarmee hebben we een (kapitaal)krachtige medestander gevonden in de preventie van seksueel misbruik.

Zojuist gevonden, een TED-talk over de NEK/ACE studie

Praten helpt. Luister jij?

Seksueel misbruik is een pandemie

In Nederland wees het onderzoek van de Nationaal Rapporteur inzake seksueel misbruik uit dat 1 op de 3 meisje voor hun 18e een negatieve seksuele ervaring opdoet. Wereldwijd ligt het gemiddelde op 1 op de 4, dus ook internationaal staan we er niet zo goed voor. Preventie is dan ook al lange tijd de focus van veel organisaties. Maar de cijfers lijken te verergeren in plaats van te verbeteren (in de jaren tachtig was het 1 op de 4). Meer van hetzelfde doen is volgens mij weinig zinvol. Wat dan wél?

We hebben elk oor nodig

Er zijn allerlei geweldige initiatieven van lotgenoten die gericht zijn op praten met elkaar. Daarnaast zou ik graag een andere ‘call to action’ doen. Naar de hele samenleving.

“I heard ten thousands whispering and nobody listening” – Bob Dylan

In het liedje ‘Hard rain is gonna fall’ verwoordt Bob Dylan wat ik bedoel.

Wie luistert er?

Ikzelf heb ervaren dat het waardevol is om je verhaal te vertellen. Maar daarnaast is er ‘gehoord worden’, door alle mensen die samen de maatschappij vormen. Niet alleen door lotgenoten, maar door iedereen. Door jou!

Wat heb je nodig om je te laten raken?

Mijn vak als schrijver is verhalen vertellen. Verhalen richten zich tot de luisteraar. Er zijn nagenoeg géén populaire boeken die alleen vertellen over traumatische, dramatische gebeurtenissen. Als een boek alleen maar ellendig is, worden we er niet door gegrepen. De meest populaire boeken (en films) hebben een happy ending. Dat begint bij Assepoester en dan gaat door tot Lord of the Rings. Want de verwachting van een happy end maakt dat we durven meeleven. Dan durven we ons te laten raken.

Levenslang is géén goed verhaal

De mythe dat je van seksueel misbruik levenslang last blijft houden, maakt het probleem niet beter. Levenslang is geen goed verhaal. Een goed verhaal laat je meeleven met de held of heldin, wetend dat er hoop is, dat het aan het einde altijd goed komt. Dat de held(in), geholpen door trouwe vrienden, zichzelf overwint en gelouterd uit de strijd komt. Afgezien van het feit dat levenslang geen góed verhaal is, IS HET OOK NOG EENS NIET WAAR.

Seksueel misbruik is geen hopeloze zaak

De boodschap dat het hopeloos is, dat je er maar mee moet leren leven, is crimineel als het gaat om seksueel misbruik. Je kúnt helen van seksueel misbruik. Het is hard werken en je moet door je ergste angsten heen, maar het kán wel! Tegenspoed en moeilijke tijden horen bij het leven en als je die overwint word je de held van je eigen verhaal. Je (her)schrijft je eigen geschiedenis. Dat is de uitdaging die er ligt voor mensen die seksueel misbruikt zijn. Natuurlijk zal niet iedereen het kunnen. Maar zonder hoop vaart niemand wel. Die hoop mag je iemand niet afnemen. Dan creëer je zelf levenslange slachtoffers.

Een beter verhaal: We hebben je nodig!

Iedereen heeft te maken met seksueel misbruik. Als je er over gaat praten met mensen in je omgeving zul je er achter komen dat ook jij mensen kent die seksueel misbruikt zijn. Met cijfers als 1 op de 3 kan dat bijna niet uitblijven. Juist als jij het zelf niet hebt meegemaakt, kun je van grote betekenis zijn om dit enorme probleem op te lossen. Wij hebben je nodig. Jij kunt de beste vriend van de held zijn. Wees Robin voor Batman. Wees Ron Weasley voor Harry Potter. Wees Gabriëlle voor Xena. Wees Obelix voor Asterisk. Want elke held heeft ondersteuning nodig. En het helen van seksueel misbruik vraagt heldenmoed.

Je taak als ‘sidekick’ is simpel: Luister en stel vragen

Je taak is om te luisteren. Vragen te stellen. Luister naar wat het voor ons betekende om op zo’n jonge leeftijd seksueel misbruikt te worden. Hoe het is om zo hulpeloos en alleen te zijn. Hoe moeilijk het is om opnieuw te leren vertrouwen. Hoe boos we zijn en hoe verdrietig. Door te luisteren hef je de eenzaamheid op. Daarvoor hoef je niets anders te doen dan luisteren en af en toe een vraag stellen. Kun je dat?

Luister naar alle verhalen

Niet iedereen kan het verhaal mooi vertellen. Niet iedereen is verhalenverteller. Toch hebben alle stemmen een luisteraar nodig. Vandaar deze lijst: ze bereid je voor op wat je tegen kunt komen als je gaat luisteren.

  • Sommigen van ons willen schreeuwen. Weet dan dat we schreeuwen omdat er niet geluisterd is. Laat weten je het hoort.
  • Sommigen willen choqueren. Weet dat we choqueren omdat we geshockt zijn. DAt we ons wild geschrokken zijn van wat ons overkwam. Luister naar onze shock.
  • Sommigen kunnen alleen maar fluisteren. Weet dat we wanhopig proberen om onze stem te laten horen. Luister, ook naar wat we nog niet kunnen verwoorden.
  • Sommigen kennen geen woorden. Luister naar wat ze schilderen, zingen of beeldhouwen.

Allemaal verlangen we ernaar gehoord te worden. En dat is waar jouw taak ligt. Luister! Help ons woorden vinden. Help ons om onszelf uit te drukken. Help ons gehoord worden.

Je hoeft het niet alleen te doen

Ook jij hoeft het niet alleen te doen. Sterker nog, het is af te raden om het alleen te doen. Zoek gelijkgestemden, mensen die net als jij ondersteuners (kunnen) zijn voor seksueel misbruikten. Luister naar elkaar en leer hoe je het beste kunt omgaan met de verhalen die je hoort. Zo kunnen we een land vol slachtoffers omtoveren tot een land vol helden.

Hulpverleners die het verschil maken!

Help, Ik word gestigmatiseerd!

De DSM 5, de dwingende diagnosecultuur van DBC’s en de tijdsdruk waaronder de meeste (reguliere) hulpverleners moeten werken: zij maken het voor de klant niet beter. Je krijgt een diagnose anders wordt er door de verzekering niet betaald. Naast een traumatisch verleden heb je nu ook een stigma. Vaak krijg je psychoactieve medicijnen met de nodige bijwerkingen. En dat terwijl je in feite een hele normale reactie hebt op wat er is gebeurd.

Seksueel misbruikt zijn, is geen diagnose

De realiteit is dat als je seksueel misbruikt bent je, afhankelijk van welk afweermechanisme en temperament je hebt, een grote diversiteit aan diagnoses kunt krijgen. Ben je introvert? Dan is het risico groot dat je een depressie als diagnose krijgt. Extravert? Dan ligt de borderline diagnose in het vizier. Verward? Dissociatieve Identiteits Stoornis (in één van drie of vier varianten, of een aan DIS gerelateerde stoornis). Ben je vooral bang? Dan heb je natuurlijk een angststoornis. Heb je nachtmerries en herbelevingen? Dan heet het PTSS, of bij seksueel misbruik meestal complexe PTSS.

Normale reacties op abnormale, bijzonder belastende omstandigheden

Stel je eens voor dat een reus van zes meter seks met je afdwingt. Dat zijn de verhoudingen waar je aan moet denken bij kinderen: een volwassene heeft alleen al door zijn formaat de overhand. Je bent bovendien nog niet zo slim: je hebt nog niet veel ervaring. Is het dan raar dat je in de war raakt? Is het raar dat je bang wordt? Verdrietig of boos? Als kind ben je daar toch niet op berekend.

De psychiater kijkt alleen naar je gedrag

Je hebt zes symptomen van dit, acht symptomen van dat: je gedrag wijst op stoornis zus en zo. Daar hoort het volgende behandelplan bij. Koud drie kwartier later sta je op straat met een recept en een verwijzing naar traumatherapie. In het vervolg van je behandeling wordt er niet meer gesproken over seksueel misbruik. Je hebt stoornis X, Y of Z en daar gaan we wat aan doen.

Het seksueel misbruik verdwijnt naar de achtergrond

Ineens heb je een stoornis, in plaats van een normale reactie op de ongezonde omstandigheden die seksueel misbruik heten. Je hulpverleners, als die ál op de hoogte zijn van het seksueel misbruik, focussen op je stoornis en het behandelplan. Je hebt zelf nauwelijks nog grip op wat voor therapie je aangeboden krijgt. Als een willoos slachtoffer, wordt je van de ene therapie naar de andere therapie gestuurd.

De pillen werken niet!

De meeste pillen zijn psychoactieve drugs die wellicht heel goed kunnen helpen bij mensen die daadwerkelijk psychotisch of schizofreen zijn. Maar dat was je helemaal niet: je had last van nachtmerries en soms overvielen herbelevingen je. Dan was je even de grip op het hier en nu kwijt, maar je had geen wanen! Het misbruik was je immers écht overkomen! Anti-depressiva hebben als bijwerking dat ze depressie of psychose kunnen veroorzaken of verergeren. Maar als de pillen niet werken, wordt er gesleuteld aan de dosis en soms naar een andersoortige pil gegrepen.

Seksueel misbruikt zijn is geen stoornis

Seksueel misbruik hoort niet thuis in de psychiatrie! Je bent niet psychotisch, je hebt geen bi-polaire stoornis, je bent geen borderline patiënt. Je bent seksueel misbruikt. Als gevolg daarvan heb je een aantal onhandige overlevingsmechanismen aangeleerd. Je kunt je verleden helen, het seksueel misbruik verwerken en daarmee zal ook je aangeleerde gedrag afnemen. Als je leert hoe jouw afweer werkt kun je er actief op ingrijpen. Dat kost tijd en je hebt er hulp bij nodig, maar het kan wél.

Begrijpen hoe het werkt, rouwen en helen

Je kunt leren hoe het werkt, hoe het misbruik jou heeft beïnvloed. Als je gaat zien hoe jouw afweermechanismen gerelateerd zijn aan het seksueel misbruik, kun je daarin andere keuzes maken. Dat is waar helen over gaat: erkennen wat er gebeurd is. Herkennen hoe het je heeft beïnvloed. Rouwen om het kind dat zoveel door heeft moeten maken. Helen. Je verhaal herschrijven met jou in de heldenrol, in plaats van in de slachtofferrol.

Geen gemakkelijke weg

Helen is geen eitje. Het onder ogen zien van je allerdiepste angsten behoort tot de taken van helen. Dat doe je niet zomaar. Daar heb je hulp bij nodig. Maar niet het soort hulp dat een stickertje plakt, een pilletje pakt en een therapie door je strot duwt. Je hebt hulp nodig die jou op maat gesneden is. Waar jij de regie over hebt. Zodat jij weer gaat ervaren dat de wereld niet bestaat uit enkel maar reuzen van 6 meter. Dat je zelf inmiddels ook groot bent. Dat jij in je eigen kracht kunt staan.

Gelukkig is er steeds meer hulp voorhanden!

Op mijn nieuwe website Hulpverlening na seksueel misbruik verzamel ik therapeuten en andere hulpverleners die ervaring hebben met de hulp na seksueel misbruik. Zelfstandig professionals die jou kunnen begeleiden bij waar jij mee worstelt. Op een manier die bij jou past! Daarom zoek ik een breed assortiment aan hulpverleners, want er is niet één soort therapie bij iedereen die seksueel misbruikt is past. Het is zelfs onwaarschijnlijk dat je aan één therapiesoort genoeg zult hebben.

Hulpverleners die het verschil maken

De mensen op mijn website hebben in elk geval ervaring met de hulp na seksueel misbruik. Elke therapeut heeft in elk geval een intakegesprek gehad. Sommigen zijn zelfs in seksueel misbruik gespecialiseerd. Er zijn diverse soorten therapie en elke therapeut beschrijft zelf wat hij/zij doet. Op die manier kun je kijken wie er het beste bij jou past.