Is het ook seksueel misbruik als je geen nee hebt gezegd?

Ik heb nooit nee gezegd

De vraag van ‘Minimuts’: ‘Is het ook seksueel misbruik als je geen nee hebt gezegd’ vraagt wat uitleg over haar omstandigheden. Als meisje van vijftien jaar leerde zij een jongen van achttien kennen. Ze kregen verkering en eigenlijk zonder overleg hoorde seks daar bij. Als naïef meisje van vijftien jaar is ze er gewoon in mee gegaan. Toen ze een keer niet wilde kreeg ze een tirade: ‘Je moet niet zeiken en gewoon met je benen wijd gaan liggen, want daar zijn vrouwen voor’. 

Gaat het hier om seksueel misbruik?

Formeel en wettelijk is dit seksueel misbruik. Leeftijdsverschil en overwicht maken dat zij, op geen enkele manier, kon protesteren en toen zij wél aangaf het niet te willen, is ze in feite verkracht. Als kind (en met 15 voel je je al heel wat, maar je bent nog niet volwassen) heeft zij hier geen enkele keuzevrijheid in gehad. Dus ja, in dit geval is er sprake van seksueel misbruik.

Dit is seksueel misbruik

Ik heb eerder een blog geschreven over de definitie van seksueel misbruik. Dit staat op GezondTotaal, een website waar ik regelmatig een expertbijdrage lever. De conclusie van mijn artikel is, dat waar het de wet betreft, de grenzen helder en duidelijk zijn, terwijl het in je beleving heel anders kan zijn. Wat is er nou belangrijke vragen om jezelf te stellen als je wilt weten of wat je is overkomen seksueel misbruik is?

Was de seks vrijwillig?

Soms is seksueel misbruik bruut en gedwongen. Maar veel vaker zit de onvrijwilligheid in omkopen en psychologische druk. De dader maakt je wijs: ‘Je vindt het fijn’ of ‘Het hoort zo’. Als je zelf geen keuze hebt of je er aan meedoet of niet, dan is het seksueel misbruik. Dit is zeker bij Minimuts aan de hand. Wanneer zij nee zegt wordt haar nee immers niet gerespecteerd.

Was er psychologische druk?

Ook zonder geweld kan het zijn dat je niet het idee hebt dat je een keuze hebt. Bijvoorbeeld doordat de dader beloningen geeft, zodat je denkt dat je er aan hebt meegewerkt. Hij of zij betaalt je dan in snoep, cadeautjes of geld, maar ook in aandacht of een vriendelijk woord. Door iets voor de seksuele handelingen te geven, maakt hij of zij je medeplichtig. Je raakt daardoor in de war en houdt je mond.

Was de seks gelijkwaardig?

Als de ander veel groter is dan jij en heeft hij of zij alleen daardoor al overwicht. Bovendien is het niet zo moeilijk om een kind of puber te overbluffen. De volwassene heeft je dan al snel het overwicht. Net die ongelijkwaardigheid maakt dat je je overweldigd kunt voelen. Per definitie is seks tussen volwassenen en kinderen dus niet gelijkwaardig.

Maakt het uit wie het initiatief tot contact neemt?

Voor de wet maakt het niet uit wie het initiatief tot contact neemt en voor het gevoel eigenlijk ook niet. Als je op enig moment het gevoel krijgt dat je niet meer terug kunt, dat je overgeleverd bent aan de ander, dat je géén nee meer kunt zeggen, zonder dat daar nare consequenties aan zitten, dan word je seksueel misbruikt.

Maakt het uit of je er wel of niet van hebt genoten?

Fysiek gaat je lichaam reageren, zeker als de dader daar zijn best voor doet. Sommige daders doen dat, ook weer om het kind een gevoel van medeplichtigheid te geven. Maar dat betekent niet dat je het ook wilde. Ook dan is het nog steeds seksueel misbruik.

Maakt het uit of er geslachtsgemeenschap heeft plaatsgevonden?

Ook als hij of zij je niet aanraakt, kan er sprake zijn van seksueel misbruik. Als iemand je dwingt om de badkamerdeur open te laten en steeds binnenkomt als je staat de douchen, omdat hij of zij daar opgewonden van wordt, is dat seksueel misbruik. Iemand die een kind ‘alleen maar’ streelt terwijl hij/zij zichzelf bevredigt pleegt seksueel misbruik. Iemand die een kind dwingt om naar seksuele beelden te kijken, pleegt seksueel misbruik.

Heb je een bijzondere relatie

Soms maakt de misbruiker je wijs dat je een bijzondere relatie hebt. Dat je al zo wijs en groot bent voor je leeftijd. Laat je niets wijsmaken: verreweg de meeste misbruikers hebben niet maar één slachtoffer, maar gemiddeld zelfs 30. Hoezo een bijzondere relatie?

Alleen een ja is ja

We zijn er niet mee opgevoed, maar in feite is alleen een helder een bewust ja voldoende om tot seks over te gaan. Kinderen worden door de Nederlandse wetgeving in bescherming genomen. In feite zegt de wet dat een kind geen ja kan zeggen tegen seks. Zelfs als jij het zou willen mag het niet en is het seksueel misbruik, tot je 16 jaar bent. Maar ook als je ouder bent is het seksueel misbruik of verkrachting/aanranding als er iets gebeurt waar jij geen helder en bewust ja op hebt gezegd. Als iemand je dronken voert en je gaat er mee naar bed, ben je dus verkracht.

Recensie van de documentaire: ‘Het geheim van mijn vader’

Het geheim van mijn vader

Het geheim van mijn vader is een korte (15 minuten) documentaire die het verhaal vertelt van een vader, die in zijn jeugd seksueel misbruikt is, en zijn dochter. Het is een gesprek nadat op latere leeftijd het misbruik bespreekbaar is geworden. In korte, integere gespreksfragmenten laat de film de verwoestende invloed zien, die het geheim heeft gehad, op de relatie tussen vader en dochter.

Een film die niet stopt bij het slachtoffer

Deze video springt er uit omdat hij aandacht schenkt aan de invloed die seksueel misbruik, en het geheim eromheen, heeft op de relatie met je kinderen, met je partner, met iedereen waarmee je als slachtoffer te maken krijgt. Die invloed is veel groter dan je denkt, juist als je zwijgt.

De vragen van het kind aan haar papa

Hoe zou het zijn geweest als je het eerder had verteld? Hadden dingen dan anders kunnen gaan? Had ik dan meer van papa kunnen zien? Had ik misschien meer toenadering durven zoeken?

‘Het is mijn probleem ik moet het zelf oplossen’

Door het verleden te verzwijgen dacht de vader zijn gezin te beschermen. Mijn hart breekt als ik zijn dochter hoor vertellen dat ze soms bang was voor de onvoorspelbaarheid van haar vader. Vooral als je bedenkt dat hij eerder over zijn eigen vader vertelt:

‘Met iemand bij wie je altijd op je hoede moet zijn, kun je toch geen band opbouwen’. 

De kernboodschap van de film is ‘verbreek het zwijgen’

De film maakt voelbaar hoe groot de kloof tussen vader en dochter is, ondanks de pogingen van beiden om deze te overbruggen. Ze vinden elkaar nu pas, nadat het geheim is verteld. Nu kan er ook ruimte komen voor vader en dochter om elkaar te ontmoeten. Om elkaar echt te omarmen, als mens, als vader en dochter.

De film staat online, klik op de foto:

Hoe verwerk je seksueel misbruik, als je de dader nog ziet?

De vraag van Hilde

Hilde stuurde mij, naar aanleiding van de vraag van Suzanne, de volgende vraag:

‘Hoe verwerk je wat er gebeurt is, als je de dader dagelijks ziet, hij je op lijkt te zoeken, als hij  jaren later nog zoveel gevoelens van schaamte/hulpeloosheid losmaakt?’

Een actuele vraag, omdat naar aanleiding van het geharrewar over de woonplaats voor Benno L. en Sytse van der V. een voorstel ligt om steden te verplichten daders zich in hun originele woonplaats te laten vestigen. Men zit met de daders omhoog, zeker met de daders die zich in geen enkel opzicht berouwvol tonen.

Wat moet er gebeuren met de daders?

De vestigingsplek van bekende daders is vaak een probleem, vooral als het gaat om zaken die veel publiciteit hebben gehaald. De protesten hebben voor mij altijd een nare bijsmaak. Het lijkt, door al die publiciteit, veel meer op een bliksemafleider. Als we nu maar stevig protesteren tegen deze pedoseksueel, dan hoeven we niet meer bang te zijn. We hebben immers een zondebok gevonden. Maar de meeste kinderen worden gewoon thuis misbruikt. De meeste daders komen niet voor de rechter en al helemaal niet in het nieuws. Je kunt bij de rechtbank bijna elke dag een incestzaak volgen, maar het nieuws haalt het niet.

Hoe kun je helen als je de dader nog dagelijks ziet?

Ik zal niet zeggen dat het eenvoudig is. Helen is onder de beste omstandigheden een zaak van lange adem, van stoppen en starten, van de juiste hulp zoeken terwijl die moeilijk te vinden is. En je misbruiker dagelijks zien is zeker geen ‘goede omstandigheid’. Toch denk ik dat het wél kan. Het proces van helen heeft namelijk niet zo veel met de dader te maken. Helen gaat over contact maken met je eigen innerlijke kracht.

De schaamte en het schuldgevoel

Wat opvalt in het verhaal van Hilde is dat de dader nog steeds grip op haar heeft. De hulpeloosheid en schaamte kloppen niet, maar hij is nog steeds in staat om deze gevoelens op te roepen. Als volwassene is Hilde waarschijnlijk in haar hoofd best in staat om in te zien dat ze niets gedaan heeft waarvoor zij zich zou moeten schamen. Dat is een eerste stap in het helingsproces. Inzien dat je slachtoffer bent geworden van seksueel misbruik. Pas als je dat kunt erkennen kun je verder.

Hoe kun je met de schaamte en het schuldgevoel werken?

Ik heb een poosje (vrouwen-)karate en zelfverdediging gedaan. Eén verhaal is me bijgebleven uit die tijd. We hadden het over aanranding in de trein. Een van de dames was in de trein betast en schaamde zich daar vreselijk over. Met zijn allen hebben we nieuwe manieren bedacht om daar mee om te gaan. Mijn favoriete oplossing: Je grijpt gewoon die hand, trekt hem te voorschijn en zegt tegen de hele trein: ‘Moet je nou eens kijken wat ik onuitgenodigd in mijn kruis vind’. Ik zeg niet dat ik het zou durven als het mij zou overkomen, maar ik vond het geniaal, omdat het in elk geval de schaamte doorbreekt en onmiddellijk de schuld legt bij de agressor.

De schaamte voorbij

Eigenlijk is het raar dat we ons druk maken over wat anderen van ons zouden denken als ze zouden weten dat wij het slachtoffer zijn geweest van seksueel misbruik. Als je fiets gejat wordt, schaam je je toch ook niet? Zelfs niet als je hem niet op slot had staan, van je fiets moeten ze gewoon afblijven! Hetzelfde geldt voor je lijf, ook daar moeten ze gewoon afblijven.

De hulpeloosheid te lijf

Wat helpt tegen een gevoel van hulpeloosheid? In sommige situaties kun je niets, maar dan ook niets doen. Wanneer je als kind slachtoffer bent van seksueel misbruik is er beroerd weinig wat je kunt doen. Maar dat geldt niet voor jou als volwassene. Als je nu iemand tegen komt die je in het verleden kwaad heeft gedaan, dan kun je daar iets van zeggen. Aangifte doen is niet in alle gevallen mogelijk en helaas leven we in een wereld waarin de meeste pedoseksuelen ongestraft blijven. Maar jij weet wat hij heeft gedaan. Je kunt hem laten weten dat jij het niet vergeten bent en dat je hem geen ruimte geeft om zich nog eens aan je op te dringen.

Een plan maken

Rekening houdend met de wet kun je het beste een plan maken. Niet zozeer voor vergelding, maar tegen de hulpeloosheid. Bedenk zelf of met een paar vertrouwde vrienden manieren waarop je kunt laten blijken dat jij niet langer zijn slachtoffer bent. Meestal betekent dat het tegenovergestelde doen van wat je geneigd bent te doen:

  • Steek je meestal de straat over om een directe confrontatie te vermijden? Blijf op dezelfde stoep en kijk hem recht in zijn gezicht aan.
  • Luister je meestal naar zijn eindeloze verhalen? Zeg hem dat je geen tijd hebt voor zijn gezeur.
  • Insinueert hij dingen met dubbelzinnigheden? Confronteer hem ermee en zeg hem dat je niet van zijn dubbelzinnigheden gediend bent.

Hoe gedraag jij je tegenover de persoon die jou misbruikt heeft? En hoe zou je willen reageren? Fantaseer daar over en maak een plan. Het maakt niet eens uit of je het uit durft te voeren. Verzin woordelijk wat je zou zeggen, schrijf het zelfs eens op. Maak ook een ongekuisde versie waarin je creatief met scheldwoorden omgaat.

De enige macht die hij over je heeft is gebaseerd op jouw onmacht

De macht die hij nog over je lijkt te hebben, heeft geen enkele basis. Hij bouwt voort op een programma dat hij in je jeugd in jou heeft geïnstalleerd, maar inmiddels ben jij de baas in je eigen leven en kun je dat programma uitzetten, herprogrammeren of deleten. Dat vraagt inzet en moeite, want het is zo’n programma dat automatisch start. Maar een goede virusscanner (therapeut) kan helpen. Het is een gewoonte om je hulpeloos of machteloos te voelen in zijn omgeving. Waarschijnlijk vertoon je in andere sociale situaties, waar hij niet rondloopt heel ander gedrag. Het nieuwe gedrag dat je wilt, ken je dus al: Je hoeft alleen maar de automatische respons op zijn aanwezigheid uit te schakelen.

In je kracht gaan staan

In je kracht staan kun je leren. Er bestaan hele concrete praktische oefeningen voor die je aan kunt leren, fysiek maar ook mentaal. Goed, stevig staan bijvoorbeeld. Diep ademhalen. Een tijd dat je in je kracht stond goed voor de geest halen en die koppelen aan een gebaar, zodat je er altijd snel bij kunt. Wanneer je deze of andere trucjes leert toepassen en oefent, kun je het steeds vaker ook in moeilijke situaties, bijvoorbeeld in het bijzijn van de misbruiker, toepassen. In je kracht staan is iets anders als spierkracht en het is zelfs ook anders als wilskracht. Het is de kracht van je gevoel.

Een metafoor

Een vriend van mij, Thomas Crum, gebruikt in zijn boeken de metafoor van de brandweerslang. Een brandweerslang zonder water erin is slap (Als je getriggerd raakt, loopt het water uit je slang). Een brandweerslang die vol met water en hoge vorst buiten heeft gelegen is niet buigzaam, maar hard. Het zal wat moeite kosten, maar zo dik is een brandslang nou ook weer niet, dus als je hard genoeg probeert zal ook een bevroren brandslang breken of buigen (spierkracht en wilskracht zijn als bevroren water, best sterk, maar uiteindelijk breken ze). Maar een brandslang waar water doorheen stroomt, die kun je niet knikken. De kracht van je gevoel is groter dan willekeurig wat iemand op je af kan vuren. Wanneer jij voelt dat jij geen schuld had. Wanneer jij voelt dat jij je nergens voor hoeft te schamen. Wanneer jij de verantwoordelijkheid voor wat er gebeurd is, toen jij misbruikt werd, terug weet te leggen bij de dader, dán is jouw gevoelskracht zo krachtig als een brandweerslang waar onder hoge druk water doorheen spuit.

Wat kun je hier mee?

In het begin gaf ik al aan dat helen iets is dat onafhankelijk van de dader wordt gedaan. Wat helen doet is jou sterker maken. Niet met de kracht van de bevroren brandslang, niet met de kaakkramp gevende wilskracht die we soms met innerlijke kracht verwarren, maar met de kracht van je gevoel. En dát kun je leren.

Helen en dan confronteren?

Sommige therapievormen werken met dader-confrontaties. Zelf heb ik daar nooit voor gekozen. Eerst omdat ik te bang was dat hij, omdat hij me zo goed kende, me in de war zou kunnen maken. Later omdat hij simpelweg niet zó belangrijk voor me is, dat ik hem nog iets zou willen zeggen. Of je de dader ooit confronteert, is minder belangrijk dan leren om, op elk gewenst moment, in je eigen kracht te komen. Want als je dat kunt, dan brengt een ontmoeting met de dader je niet meer van je stuk.

Wil jij leren om in je eigen kracht te komen?

In mijn coachingspraktijk help ik mensen om het verleden een plekje te geven en om de toekomst op eigen kracht vorm te geven. Mijn bedrijf heet niet voor niets: ‘… op eigen kracht’. Voor meer informatie kun je terecht op ivonnemeeuwsen.nl

Antwoorden op vragen over seksueel misbruik

Stel je vragen!

Ik ben op mijn best als ik antwoord kan geven op vragen. Dan komt wat ik te vertellen heb het beste naar voren. Vandaar deze uitnodiging: Stel mij je vragen! Via de focusgroep van het AMC kreeg ik een aantal vragen. Hieronder volgen mijn antwoorden.

Wat waren voor jou redenen om niet te praten?

  • Er is nooit naar gevraagd
  • Ik voelde me medeplichtig, ik geloofde wat hij me vertelde, namelijk dat we een speciale relatie hadden
  • Ik had het wanhopig hard nodig om te geloven dat hij van me hield, omdat ik die warmte en aandacht nergens anders vond
  • Ik wist dat men het niet zou begrijpen (en ik kon het toen nog niet uitleggen)

Het ontbrak me aan taal. De woorden seksueel misbruik kende ik niet. Als ik ze had gekend, had ik niet geweten dat dát was wat er aan de hand was. Ik had geen benul dat ik ingepalmd was. Ik wist niet dat ik geïsoleerd werd. Ik had geen idee over wat liefde was en slikte voor zoete koek wat de misbruiker mij wijsmaakte.

Wat was de aanleiding om toch te gaan praten?

Een vriendin vertelde over het seksueel misbruik van haar dochtertje van 4. Ze wat de misbruiker de peuter had verteld. Dat bleek woord voor woord hetzelfde te zijn als wat de man die mij misbruikte mij had wijsgemaakt. Binnen twee weken zat ik bij de therapeut. Ik was toen 29 jaar.

Wat had mij als kind kunnen helpen?

Nadat het misbruik begonnen was? Waarschijnlijk NIETS. Als je mij als kind had willen helpen, dan had je de misbruiker vóór moeten zijn.

  • Had mij als kind geleerd dat ik het recht heb om te beschikken over mijn eigen lichaam
  • Had mij verteld dat het niet oké is, onder geen enkele omstandigheid, als een ander je slaat
  • Had mij verteld dat ik niet hoefde gehoorzamen, enkel en alleen omdat iemand ouder is dan ik
  • Had mij geleerd dat ik helemaal oké was, precies zoals ik was
  • Had mij geleerd dat ik niet braaf, lief, onderdanig en gehoorzaam hoefde te zijn om goed genoeg te zijn, om liefde te kunnen krijgen
  • Had mij geleerd dat ik mijn eigen mening mag hebben en mijn eigen pad mag lopen.

Had niets mij kunnen helpen?

Heel misschien had het mij kunnen helpen als iemand mij écht gezien had. Als iemand met mij was gaan praten, niet één keer, maar regelmatig.  Aansluiten bij waar ik mee bezig was, niet de traumasignalen maar de ‘gewone’ dingen. Waarom ik fan was van John Denver, bijvoorbeeld. Of wat mijn favoriete nummer was. Misschien, als er zo iemand was geweest… dat ik zou hebben gepraat. In elk geval was de enige keer dat ik een poging heb ondernomen, bij een vriendin die ook fan was van John Denver. Dat gaf een band. Zij wist ook niet wat ze met mijn verhaal aan moest, maar ik heb het wél vertelt. De details heb ik verdraaid, geen namen, geen echte leeftijden, maar een poging was het wel.

Wat kun je doen voor een kind in de knel?

Je hebt volgens mij best een vermoeden wanneer een kind in de knel zit. Je voelt het aan. Wat dan nodig is, is om dat kind op te vangen en het tenminste één veilige plek te geven. Als een kind met je gaat praten, ga ze dan niet aan de tand voelen over wat er is gebeurd. Daarmee ben je namelijk acuut onveilig voor het kind. Pas als een kind niet meer bang is (voor jou!) zal het durven praten. Voor sommigen van ons komt dat pas als we 29 zijn. Het enige wat je kunt doen om te zorgen dat het wellicht eerder kan, is een veilige plek zijn voor het kind.

Vragen die je jezelf kunt stellen:

Wat kan ik doen om dit kind zich veilig te laten voelen?

Een collega therapeut heeft eens 7 sessies met een kind in de woonkamer in een tent gezeten voordat het veilig genoeg was voor het kind om iets te uiten. Zorg dat het kind niets hoeft, ben zonder verwachting aanwezig.

Wat kan ik doen om dit kind te informeren over seksueel misbruik?

Educatie is belangrijk: kinderen weten soms domweg niet dat wat er gebeurt niet normaal is. Ze denken dat iedereen dat meemaakt of ze voelen zich speciaal vanwege alle aandacht. Leg uit hoe het in elkaar zit en leg ook uit hoe het inpalmen werkt.

Wat kan ik doen om dit kind te helpen?

Let op, er staat niet: ‘Wat kan ik doen zodat het vertelt wat er is gebeurd, zodat ik het kind daarna kan helpen.’ Ga kijken wat het kind NU nodig heeft. Als het buikpijn heeft is een warme kruik een goede start. Als je vanuit die houding naar het kind gaat kijken, het kind benaderd, dan heb je een kans. Een kleine kans, dat het kind zich bij jou veilig genoeg zal gaan voelen om te vertellen over wat het meemaakt.