Gastblog Inez: In een ballon gevangen, deel 2

In een ballon gevangen, deel 2

Toen het tot me doordrong dat ik misbruikt was, zette dat een ketting aan gebeurtenissen in gang. Bij belangrijke dingen die in mijn leven gebeurden, had ik vaak het idee alsof ik niet ‘in het plaatje paste.’ Het was alsof ik buiten de ballon stond en keek hoe deze zijn beweging aanpaste op de beweging van de wind. Tot het misbruik doordrong en dat gebeurde heel sluipend. Een vriendin zei tegen mij: ”je bent mishandeld” Dat klonk heftig en, ploep, ik was weer naar die ballon aan het kijken en bagatelliseerde, ach joh het is allemaal niet zo erg. En toch… het drong steeds meer tot mij door.

Ik ben een vrolijk kind…

Ik ben een heel vrolijk kind, ik zing veel en ben erg actief, rennen, bomen klimmen, crossen op de crossbaan. Maar er is een dreiging en die dreiging wordt steeds groter. Mijn leven wordt steeds complexer. Een kleine ballon gevangen in een orkaan.

Bang van mijn vader

Klein ben ik nog, erg klein, ik ben een jaar of drie. Mijn moeder is een veilige haven, mijn vader een woelige zee. Ik snap hem niet. Als ik denk dat ik goed mijn best doe en aan zijn eisen voldoe, dan blijkt steeds dat ik het helemaal verkeerd heb ingeschat. Kijk pap, hoe keurig ik met mes en vork eet, dat vind jij toch altijd zo belangrijk? Ach wat ben je boos, want ik houd mijn mes verkeerd om. En ploep daar ga ik, opeens sta ik weer buiten de ballon. Het maakt me zo bang.

Ik ben klein en dom

In zijn bijzijn voel ik me klein en dom. Soms is hij zo lief en soms bikkelhard en ik kan niet voorzien wanneer hij in welke stemming is. In zijn aanwezigheid voel ik onrust. Hij heeft nooit echt aandacht voor mij, het gaat allemaal vooral om hemzelf.

Verzuipen in zijn zelfmedelijden

Ik ben diep onder de indruk als hij verzuipt in zijn zelfmedelijden, elke keer ga ik mee, kopje onder. Ik heb nog helemaal niet geleerd om te zwemmen.

Zijn tranen lijken oeverloos, een verdriet niet te overzien. Zijn ziektes lijken vreselijk, zijn eis om aandacht verpletterend. Ik kan alleen maar meedansen op zijn grillen en stemmingen als ballonnetje van drie.

Ziek, en op van de zenuwen

Ik ben ziek. Ik heb hoge koorts en voel me misselijk. Mijn vader torent boven mij uit en dondert dat ik mijn bord leeg moet eten. Ik kan het niet, ben te ziek. Met veel moeite weet ik uiteindelijk alles naar binnen te proppen. Het komt er even hard weer uit. Laaiend is hij: “Hoe waag ik het niet te luisteren naar hem.” Het is vrijdagavond en ik mag niet op blijven van hem. Mijn moeder steekt daar een stokje voor en samen kijken wij beneden tv. Mijn vader boos op zolder, de spanning voelbaar in huis….. angst voor wat er zou gebeuren.

Geestelijke druk

Vooral de psychische druk en het manipuleren zijn zo zwaar. Ik ben constant op mijn hoede. Vraag me constant af of ik het juiste gedrag vertoon. Een vrolijk dansend ballonnetje verandert langzaam, gedurende jaren, in een ballon die de weg kwijt is, stuurloos, langzaam leeglopend. Ik word maar voortgestuwd zonder zelf de juiste koers te bepalen.

Ik word door de buitenwereld nu gezien als een sterke vrouw die precies weet wat ze wil. In werkelijkheid doe ik altijd precies wat er van mij verwacht wordt en binnen die context stel ik doelen, zonder te bedenken wat ik zelf wil.

Verraden door mijn lijf

In die periode beginnen zijn handtastelijkheden. Eerst kietelen terwijl ik het niet leuk vind. Hoe vertel ik hem dat ik niet gekieteld wil worden, terwijl ik wel lach, omdat ik er niet tegen kan? Ik snap het niet. Mijn nee is geen nee en mijn lijf doet niet wat ik wil. Ik vind het niet leuk en toch moet ik lachen. Hoe kan mijn lijf me dit aandoen? Zijn handtastelijkheden gaan steeds verder, ik durf het me niet te herinneren, wat er allemaal gebeurt.

Ik wil lief gevonden worden

Lief zegt hij, dat hij zo van mij houdt en dat ik zo bijzonder ben. Als ik dan gezellig bij hem kom zitten, valt hij soms ontzettend uit, en ik………. ik ben klein en wil zo graag lief gevonden worden.

Mijn geest verraadt me, ik ben in de war

Ook mijn geest verraadt me, alle nare voorvallen worden vervormd, alles is mijn schuld. Als ik me maar goed gedraag, dan is het allemaal niet nodig. Ik geloof het en dwing mezelf om mijn uiterste best te doen. En inderdaad ik wen eraan en pas mijn verhaal zo aan dat het mijn schuld is. Ik weet niet meer waar mijn verhaal eindigt en het verhaal van mijn omgeving begint. Ik voel me als een transparante ballon. Mijn unieke ballon in mijn eigen kleur vervaagt, wordt transparant en waait met alle winden mee.

Mijn lijf verkrampt, in een constante zoektocht naar goedkeuring

Tot op de dag van vandaag heb ik er nauwelijks verhalen bij, alleen gevoelens. Ik heb alles zo diep weggestopt dat ik er niet bij kan, of misschien nog steeds niet bij durf. Ik blijf het kleine meisje van drie dat nog niet de woorden heeft om haar gevoelens te uitten. Bang om afgewezen te worden.

Mijn handen en kaken in een jarenlange kramp. Zelfs ´s nachts voel ik me niet volledig ontspannen en word ik vaak met zere kaken wakker.

Het gevoel van een knuffel

Ik ben ongeveer vijf als ik merkt dat er een verschil is in de manier waarop mensen met je knuffelen. Mijn moeders knuffel is zonder dwang, duidelijk met veel liefde in haar ogen, ik sta bij haar centraal. Mijn vaders knuffel, hij zegt dat hij van me houdt. Wat ben ik dan gelukkig, ik heb het tóch goed gedaan. Maar de blik in zijn ogen, ik word er koud van. Maar dat is vast mijn eigen schuld. Mijn vaders knuffel, omdat hij dat wil, op de tijd dat het hem uitk0mt.

De blik in zijn ogen

Tot op de dag van vandaag zie ik nog zijn ogen en ik ben er nog steeds bang voor. Ogen die ik niet kan peilen, die soms echt wel warmte uitstralen, maar ook zo boos en kil kunnen zijn.

Scheiden

Ik ben vier en mijn vader zal een tijdje niet bij ons wonen. Huilend zit ik bij mijn moeder op schoot in de keuken, omdat ik de situatie niet meer snap. Mijn moeder heeft mij net uitgelegd dat mijn vader voorlopig nog ergens anders woont, als de deurbel gaat en mijn vader staat voor de deur. Een zelfgeknoopte hangmat in zijn hand, voor ons gemaakt, omdat hij ons zo mist. Hij blijft tot ik zes ben, daarna is de scheiding definitief.

Onrust en drama

Mijn vader wil helemaal niet scheiden. Huilend ligt hij op zijn bed. Hij is zo ziek en beroerd dat er een dokter moet komen. Ik ben over mijn toeren en denk dat hij dood gaat. De dokter komt en na een uitgebreid onderzoek laat hij weten dat mijn vader naar zijn werk kan, er is niks aan de hand. Ik snap het niet, de grote mensen houden me voor de gek! Hij is zo ziek, maar staat op en gaat naar zijn werk, tot het volgende drama.

Help! Mijn vader gaat niet weg

Mijn moeder en ik krijgen het huis toegewezen, maar mijn vader gaat niet weg. Wij wonen al een tijdje bij mijn oom en tante, omdat mijn vader het huis niet uit wil. Het duurt ruim een half jaar, voordat we weer naar huis kunnen. Ik voelde mij onveilig, zeker omdat mijn vader de sleutel nog heeft. Als wij er niet zijn komt hij soms binnen en haalt spullen uit huis. De angst is verlammend, ik snap er niks van.

Wat is houden van?

Mijn vader heeft toch altijd gezegd dat hij van mij houdt? Nu staat hij daar bij de deur ruzie te maken over alimentatie. Wat is alimentatie? Mijn moeder zegt dat hij geen alimentatie hoeft te betalen als hij dat niet wil. Later vraag ik voorzichtig aan mijn moeder wat alimentatie is. Zij legt uit dat je als ouder allebei moet betalen voor je kind. Hoe kan het dat hij van mij houdt en toch niet voor mij wil betalen?

Eens per maand moet ik naar hem toe

Nu moet ik eens per maand alleen naar hem toe, zonder de veiligheid van mijn moeder. Ik word er steeds beter in om de situatie in mijn hoofd, kloppend te maken met de harde werkelijkheid. Ik verzin excuses voor zijn gedrag. Hij is zo eenzaam en verdrietig en eigenlijk wel heel zielig. Het enige dat hij van mij vraagt is om een beetje lief te zijn, dat moet toch ook als kind?

Mijn vader hoeft niet te betalen omdat hij mij zo weinig ziet”. “Hij houdt gewoon op zijn manier van mij.” “De pijn die ik voel en de angst komen gewoon omdat ik het huis nog niet ken” en omdat ik verder niemand ken en eigenlijk ook niet zo goed weet wat ik moet doen, blijft de situatie zoals die is.

Langzaam wordt mijn ballon steeds kleiner. Gelukkig weet ik dan nog niet dat mijn ballon door een woeste orkaan zal vliegen.

Onderzoek naar angsten bij seksueel misbruik

Volstrekt onwetenschappelijk onderzoek naar angsten

Allereerst maar een disclaimer. Ik ben geen wetenschapper van mijn beroep. Ik weet wel het één en ander van statistiek en van onderzoek, maar ik heb geen fondsen noch de intentie om wetenschap te bedrijven. Ik weet wél waar ik nieuwsgierig naar ben en dat is: Klopt het dat de angsten die ik noem in de Zelftest op deze website, vaak of vaker voorkomen bij mensen die seksueel misbruik hebben meegemaakt, dan bij mensen die die ervaringen niet hebben. Dus dat heb ik onderzocht.

Wat ik van te voren dacht over angsten

Mijn intuïtie zegt dat mensen met seksueel misbruik ervaringen vaker last hebben van angsten (en dan met name de 12 angsten die ik in dit onderzoek heb betrokken). Mijn ervaring als coach is, dat in elk geval mensen met seksueel misbruik ervaringen deze angsten vaak hebben en er veel last van hebben. Maar daarmee is het nog geen wetenschap. Dan heb je ook nog een controlegroep nodig, die laat zien dat mensen zonder seksueel misbruik ervaringen géén of minder last hebben van deze angsten.

Angsten die ik onderzocht heb

De vragen die ik in het onderzoek gesteld heb, vind je op deze pagina. Ik heb het onderzoek in januari online gezet en zojuist gesloten. In die tijd hebben 79 mensen de test ingevuld. Daarvan gaven 8 aan niet misbruikt te zijn, 9 gaven aan dat ze het niet weten en 62 mensen gaven aan dat ze misbruikt zijn. Daarmee is het natuurlijk geen representatieve doorsnede van de bevolking. Maar ik ga aan het werk met de gegevens die ik heb, om op basis van percentages de resultaten te vergelijken en er voorzichtige conclusies aan te verbinden.

De resultaten in een notendop

De grote lijn heb ik in een samengestelde grafiek geplaatst. Ik heb alle antwoorden bij elkaar opgeteld en de percentages uitgerekend van het aantal mensen dat aangeeft nooit, af en toe, regelmatig of bijna altijd last van één van die 12 angsten te hebben. Op de verticale as staan de percentages, van links naar rechts, de antwoorden.

1 = nooit    2 = af en toe   3 = regelmatig     4 = bijna altijd

Mensen die aangaven níet seksueel misbruikt te zijn

grafiek 1 geen misbruik
Mensen die aangaven niet te weten of ze seksueel misbruikt zijn

grafiek 2 weet het niet

Mensen die aangaven seksueel misbruikt te zijn

Grafiek 3 misbruikt

 Wat opvalt in deze grafieken

Wat meteen opvalt in deze grafieken is dat er een duidelijk verschil is tussen deelnemers die niet seksueel misbruikt zijn en de deelnemers die seksueel misbruik hebben meegemaakt. De deelnemers die seksueel misbruikt zijn, hebben gemiddeld veel meer last van angsten. Met name in de hoogste categorie, ‘bijna altijd’ is het verschil groot: 18 procent, versus 4 procent in de ‘controlegroep’. Ook zie je bij de mensen die hebben aangegeven niet te weten of ze seksueel misbruikt zijn, dat zij gemiddeld meer last hebben van de angsten uit dit onderzoek, dan mensen uit de ‘controlegroep’. Het onderzoek lijkt dus mijn intuïtie en ervaring te bevestigen: mensen met seksueel misbruik ervaringen hebben gemiddeld vaker last van deze 12 angsten. Het zou mooi zijn als daar een keer een wetenschappelijk onderzoek naar gedaan zou worden, ik ben benieuwd of dat deze resultaten zou bevestigen.

Acht tips voor angst bij de Tandarts

Wat de doen als je bang bent voor de tandarts

Via Facebook ontving ik onderstaand artikel, over wat te doen bij angst voor de tandarts. Dank je wel Annelies, dat ik dit hier mag publiceren!

Veel mensen die misbruikt zijn, zijn heel bang om naar de tandarts te gaan. Vaak zijn ze jaren niet geweest, gaan niet, ook al hebben ze kiespijn. De angst voor de tandarts is vaak TE groot, zo groot dat zelfs pijn van een rot gebit, een aanvaardbare prijs is voor het niet geconfronteerd hoeven te worden met angst. Dit kan verstrekkende gevolgen hebben: van sociaal isolement vanwege schaamte over het gebit tot lichamelijke klachten ten gevolge van het slechte gebit zoals hartklachten en maagproblemen.

Triggers door machteloosheid bij de tandarts

De angst komt vaak voort uit het machteloze gevoel wat mensen ervaren als ze op de stoel bij de tandarts doet liggen. Dit gevoel triggert hen, doet hen denken aan het misbruik. Het geeft ze het gevoel de controle kwijt te zijn, iets wat ze tijdens het misbruik ook ervaren hebben. Bepaalde instrumenten kunnen ook associaties oproepen. Mensen kunnen gaan kokhalzen en in paniek raken. Om dat allemaal niet te hoeven ervaren, gaan ze maar liever helemaal niet meer.

Een heel normale angst

Het is niet vreemd om deze angst te hebben wanneer je bent misbruikt. Heel veel mensen in dezelfde situatie als jij ervaren deze angst ook.

Acht tips voor bij de tandarts

Er zijn wel een aantal dingen die je kunt doen tegen angst voor de tandarts. Ook als je wel naar de tandarts gaat, ondanks je angst, kun je deze tips toepassen:

1. Spreek tegen de tandarts uit dat je heel bang bent

Waardoor het komt dat je zo bang bent, is niet zo relevant. Het is wel van belang om uit te leggen waarvoor je zo bang bent. Bijvoorbeeld, de stoel, de boor, de haak. De tandarts kan hier rekening mee houden.

2. Spreek een gebaar af

Spreek met de tandarts een gebaar af, waarmee voor hem duidelijk is, dat je het niet langer volhoud, zodat hij stopt. Kijk daarna samen óf en zoja hoe jullie verder gaan met de behandeling of de controle.

3. Laat de tandarts uitleggen wat hij precies gaat doen

Sommige mensen krijgen een beetje idee van controle hierdoor en worden niet overvallen door een handeling. Je schrikt er dan minder van en dat kan helpen om het vol te houden.

4. Het kan helpen als je ziet wat er gebeurt

Dat kan bijvoorbeeld door een spiegel vast te houden. Dit is niet voor iedereen helpend, maar als je erg angstig bent is dit zeker de moeite waard om uit te proberen.

5. Zorg voor een koptelefoon met muziek

Sommige tandartsen werken al met een koptelefoon voor de patiënt. Als geluiden voor jou de trigger zijn, kan dit helpen geluiden te reduceren. Neem desnoods je eigen muziekapparaat mee!

6. Ademhaling

Ademhaling! Leg je hand op je buik, en probeer met je buik je hand zo ver mogelijk omhoog te duwen. Adem goed in via je neus, uit via je mond. Door op je ademhaling te letten kun je je angst de baas.

7. Handel bij paniek

Komt er paniek? Geef het stopsignaal en probeer rustig te worden. Dit kan door te praten met de assistente/tandarts, met je ogen afleiding te zoeken bij posters en kindertekeningen of een tv. Tegenwoordig hebben tandartsen ook wel een flatscreen tegen het plafond, als dat zo is. kan dit ook een stuk afleiding bieden.

8. Neem iemand mee

Een vriend of vriendin meenemen, waar jij je veilig bij voelt kan je helpen om te zorgen dat je de angst de baas kunt blijven. Laat je maatje tegen je praten, maakt niet uit waar het over gaat, als je maar afleiding hebt van je eigen gedachten!

Centrum voor bijzondere tandheelkunde

Mocht het desondanks niet lukken, zijn er nog een aantal mogelijkheden. Je tandarts of je huisarts kan je doorverwijzen naar een centrum voor bijzondere tandheelkunde. Deze centra zijn verspreid over het hele land. Ze kennen helaas wel een flinke wachttijd, omdat naast het helpen van angstpatiënten, hun voornaamste taak bestaat uit behandeling van (verstandelijk) gehandicapten, bejaarden in verpleegtehuizen en angstige kinderen.

Leren omgaan met de angst voor de tandarts

Binnen deze centra bieden ze trainingen aan en is de bedoeling dat je uiteindelijk weer teruggaat naar een reguliere tandartspraktijk. Ze kunnen werken met hypnose, lachgas, ondersteunende psychotherapie, mindfullness en als het anders echt niet kan: narcose. Veelal is de bedoeling van een behandeling onder volledige narcose: je weer een frisse start te geven met je gebit en van daaruit je weer te laten wennen aan een “gewone behandeling”.

Angst zit niet in de opleiding van tandartsen

Houd er rekening mee, dat “angst” wel wordt aangestipt in een opleiding voor een tandarts, maar dat de “ins en outs” niet worden behandeld, evenmin hoe ze er mee om moeten gaan. Gelukkig hebben veel tandartsen wel begrip voor angstige patiënten en willen best met je meedenken. Lukt het echter niet met jouw tandarts, geef dit dan aan en ga naar een ander. Het gaat om jouw welzijn!

Via deze link, kun je 33 centra voor bijzondere tandheelkunde vinden.

De dood of het uitstrijkje, fysieke gevolgen

‘Ik ga nog liever dood dan dat ik een uitstrijkje laat maken’ zegt ze

Zonder veel woorden te verspillen, maakt de arts haar duidelijk dat, als zij zich niet laat onderzoeken, ze inderdaad dood kan gaan. Het maakt geen verschil. Haar kreet is geen stoerdoenerij. Ze meent het. Ze gaat nog liever dood. Ze is extreem bang en beschaamd over alles wat met haar geslachtsorgaan te maken heeft.

Extreme angsten na seksueel misbruik

Mensen die seksueel misbruikt zijn als kind kunnen enorme angsten ontwikkelen. Alles wat met het geslachtsorgaan te maken heeft, is taboe, mag er niet zijn, is niet bespreekbaar laat staan aanraakbaar. De fysieke gevolgen: onbehandelde aandoeningen, van eenvoudige blaasontstekingen tot kanker, van vleesbomen tot extreme menstruatie klachten. Alles waarvoor bij een onderzoek de onderkleding uit moet is beangstigend.

Angsten, nog jaren na het misbruik

Zelfs na vele tientallen jaren is voor sommige overlevers van seksueel misbruik het geslachtsorgaan onbespreekbaar. Wat doe je dan als arts? In de praktijk weet de arts vaak niet dat het hier om een overlever van seksueel misbruik gaat. In plaats van in te gaan op de angst voor het onderzoek is de keuze meestal: ‘Laat maar zitten dan’ en soms zelfs: ‘eigen schuld’.

Fysieke gevolgen na seksueel misbruik

Een van de weinig herkende en erkende lange termijn effecten zijn de fysieke gevolgen, met name in het bekkenbodem gebied. Pijn bij het vrijen, vaginisme, een verhoogd risico op onvruchtbaarheid en baarmoederhalskanker zijn fysieke gevolgen die er niet om liegen. Door het seksueel misbruik is er vaak sprake van heel vroeg seksueel actief zijn. Dat dit niet vrijwillig gebeurt doet er voor het ontstaan van de klachten niet toe. En bij heel veel aandoeningen aan de geslachtsorganen is op jonge leeftijd seksueel actief zijn een van de risico verhogende factoren.

Fysieke gevolgen direct van het seksueel misbruik

Ook het simpele feit van het misbruik zelf kan schade geven aan de geslachtsorganen. Bloedingen, beschadigingen en later littekenweefsel ontstaan door het misbruik. Ook verkrampingen zoals vaginisme en extreem pijnlijke menstruatie met veel bloedverlies kunnen een direct gevolg zijn van het misbruik. Al met al een behoorlijk scala aan fysieke gevolgen die, door de angst en schaamte, vaak ook nog eens onbehandeld blijven

Een slachtoffer van seksueel misbruik heeft een verhoogd risico

Bij allerlei aandoeningen in de ‘intieme’ zone is er sprake van een verhoogd risico als gevolg van het op jonge leeftijd ‘seksueel actief zijn’. Verwaarloosde, niet of te laat gediagnosticeerde ziektes aan de geslachtsorganen zijn het gevolg. Seksueel misbruik is een misdaad die vaak een fysieke ravage in het lichaam en daarnaast zijn desastreuse sporen in de psyche van het kind achterlaat, soms met de dood tot gevolg.

Je verhaal delen is een moedige stap

Voor het naar buiten brengen van kennis, informatie en getuigenissen van seksueel misbruik is moed nodig. Het vertellen van je verhaal, het openbaar maken van wat jou is aangedaan kan helend werken. Door naar buiten te treden doorbreek je het taboe, haal je wat in het donker is gebeurd het licht in en overwin je de schaamte en schuldgevoelens. Dat is bewonderenswaardige stap.

Het wapen van de misbruiker is onwetendheid

Doordat steeds meer mensen hun verhaal gaan delen wordt duidelijk wat de effecten van seksueel misbruik zijn. De psychische én fysieke gevolgen, ook op de langere termijn. Dit berooft misbruikers van een belangrijk wapen: de onwetendheid. Als één persoon een verhaal doet, dan is de kans groot dat hij of zij onbegrip en ongeloof tegenkomt. Maar de actie van #metoo heeft eens te meer aangetoond: je bent niet alleen. Het overkomt meer mensen dan ons lief is en dat betekent dat je ook herkenning, erkenning en lotgenoten zult vinden. Daarmee ontketen je de kracht van samen sterk.

Mijn ervaring in het doorbreken van het zwijgen

Ik besluit dat ik niet langer mijn mond houd. Ik schrijf Helen van seksueel misbruik, om mijn kennis te delen en het taboe te doorbreken. Als gevolg verandert er veel in mijn leven. Ik sta niet meer alleen. Ik vind zelfs een deel van mijn familie terug. Vrienden en bekenden staan om mij heen en steunen mij, juist ook in de dingen die ik moeilijk vind.

Ik haal niet uit naar de man die mij misbruikt heeft. Ik zie geen heil in die strijd. Het heeft me moeite gekost om hem te vergeven. Om hem in al zijn menselijk falen te kunnen zien en daar niet mijn oordeel aan te hangen. Ik veroordeel wat hij heeft gedaan, niet wie hij is. Maar vooral: hij is niet langer belangrijk voor me.

Wat mij drijft is voorkómen en helen. Voorkómen door verhalen te vertellen uit mijn leven, zodat er inzicht komt in waarom seksueel misbruik zo’n afschuwelijke misdaad is. Helen door mijn verhaal te vertellen over hoe ik mijn verleden achter me heb kunnen laten. Helen door mensen via mijn boek en mijn coaching de weg te wijzen naar hun eigen pad van heling en verwerking.

Zoek jij hulp?

Hulp na seksueel misbruik is vaak lastig om te vinden. Hoe weet je op een therapeut ervaring heeft met deze problematiek? Daarom ben ik een nieuwe website begonnen en daar verzamel ik therapeuten en andere hulpverleners op die vanuit persoonlijke ervaring of affiniteit met seksueel misbruik hulp bieden. Je kunt gespecialiseerde hulp vinden in diverse soorten therapie: Hulpverlening na seksueel misbruik

Wil jij ook helen?

Begrijpen hoe seksueel misbruik werkt en welke langetermijneffecten er zijn kan een belangrijke eerste stap zijn. Het boek ‘Helen van seksueel misbruik. Het trauma voorbij!’ is daarvoor heel geschikt.

Bestel het boek hier

Zwangerschap na seksueel misbruik

Ben jij bang voor de gyneacoloog, maar wil je toch graag kinderen? Ben je zwanger of wil je dat worden? Dan raad ik je aan om het boek ‘Zwangerschap na seksueel misbruik’ te kopen, voor jezelf én voor je verloskundige. In het boek staan handige tips over hoe je jouw angsten bespreekbaar kunt maken en hoe je een ‘Eerste hulp kaart’ kunt maken voor alle zorgprofessionals rondom de zwangerschap.

Bestel zwangerschap na seksueel misbruik hier