Ervaringsdeskundige hulpverlener, kom uit de kast!

Een oproep aan ervaringsdeskundige hulpverleners: Kom uit de kast!

Tijdens de lancering van mijn eerste boek kwam ze op mij af. Een jeugdzorgmedewerker die al jaren werkt met jongeren. Maar al te vaak zijn deze jongeren uit huis geplaatst vanwege seksueel misbruik. Ze vertelt mij dat zij ook seksueel misbruikt is, maar dat ze dit niet aan haar collega’s durft te vertellen.

“Als ervaringsdeskundige wordt je niet serieus genomen”

Ik hoor het vaker. Allerlei zorgprofessionals, begeleiders, hulpverleners die werken met misbruikte kinderen, zijn bang zijn om hun collega’s te vertellen dat ze zelf ervaringsdeskundig zijn. Ze zijn bang dat ze niet meer serieus genomen worden of zelfs ontslagen zullen worden. Alsof je deskundigheid als hoog opgeleide professional er dan niet meer toe doet.

De meerwaarde van ervaringskennis

Hoog opgeleide professionele hulpverleners die seksueel misbruikt zijn hebben een meerwaarde die niet te onderschatten is. Als zij die meerwaarde kunnen inbrengen zal de zorg daar wel bij varen. Want als ervaringsdeskundige hoor je meer, zie je meer, ben je je meer bewust van signalen, ook de ‘negatieve’ signalen. De dingen waar juist níet over gesproken wordt. Als professioneel hulpverlener kun je bovendien die signalen beter duiden dan iemand die alleen maar ervaringskennis heeft.

Ervaringsdeskundige professionals

 

Kom uit de kast. Laat je collega’s weten dat jij eerste hands kennis hebt van seksueel misbruik. Presenteer deze kennis als een meerwaarde. Ja, dat is kwetsbaar en ja, daar wordt niet altijd even goed op gereageerd. Maar ja, dat is precies wat jouw klanten ook overkomt als zij met hun verhaal naar buiten komen en ook daar kun je het over hebben met elkaar. Het is belangrijk want naast de meerwaarde is het er niet over praten een levensgroot risico.

Te weinig rugdekking

Elke hulpverlener heeft intervisie nodig, zeker als ze met seksueel misbruikte klanten te maken hebben. ‘Zie ik dit goed’ is een intervisievraag. Maar ook ‘Het raakt me, kun je mij even opvangen’ is een intervisievraag. Intervisie is je rugdekking en als jij niet uit de kast bent over jouw verleden van seksueel misbruik, wordt het lastig om die laatste vraag in te brengen. Doe dat lang genoeg en je gaat onderuit.

(on)Veilige organisaties

Dat brengt me terug bij de jeugdzorgmedewerker van de eerste alinea. Zij durft het niet te zeggen tegen haar collega’s. Dat betekent dat er een onveilige sfeer is in de organisatie. Het is namelijk niet dat ze er niet over kan praten, ze sprak er immers met mij over? Een onveilige organisatie is ook voor de cliënten geen prettige plek om te zijn. Voor hulp aan seksueel misbruikte klanten is openheid en veiligheid een voorwaarde.

 

Basiskennis voor elke hulpverlener

Hoe werk je aan openheid, veiligheid en lever je trauma-geïnformeerde zorg, ook aan jongeren? Het begint met voldoende kennis over seksueel misbruik. In mijn boek kun je de basiskennis vinden die elke hulpverlener zou moeten hebben over seksueel misbruik.

Hier te koop!

Werken aan veiligheid en openheid

Het is van belang om binnen de organisatie te werken aan de bespreekbaarheid van seksueel misbruik. Om het onderwerp regelmatig te agenderen en helder te focussen op de langetermijneffecten van seksueel misbruik en hoe die spelen bij jullie op de werkvloer. Daartoe verzorg ik interactieve trainingen en lezingen, toegespitst op de werksituatie bij jullie.

Boek hier een interactieve lezing of training

Minor huiselijk geweld gebruikt ‘Helen van seksueel misbruik’

Minor huiselijk (en/of seksueel) geweld.

In enkele HBO opleidingen zit alles wat over seksueel misbruik gaat in een keuzeminor huiselijk geweld or seksueel geweld, (of huiselijk seksueel geweld, de titel van de minor verschilt nog wel eens) Bij de Hogeschool Arnhem-Nijmegen, de HAN, waar ik vroeger gestudeerd heb, heet de minor ‘Huiselijk geweld’. Ik heb daar een aantal keren een gastles gegeven over seksueel misbruik.

Mijn ervaringen als kind én als hulpverlener

Voor de pauze gaat het dan over mijn ervaringen als kind, wat het met mij heeft gedaan en hoe het groomingproces in zijn werk gaat en een deel van mijn ervaringen in de hulpverlening als klant. Na de pauze richten we de aandacht op mijn ervaringen als hulpverlener. Hoe kun je dingen bespreekbaar maken, waar moet je op letten, wat zijn valkuilen, etc.

Belangrijke leerpunten

Wat zijn belangrijke leerpunten voor de hulpverleners van de toekomst? Eerst al de opmerking: preventie en signalering is belangrijk, maar als hulpverlener krijg je (ook) te maken met volwassen overlevers van seksueel geweld en misbruik. Dat is waar het vaak aan kennis ontbreekt. Wat zijn daar de aandachtspunten?

Regie en zelfbeschikking

Mensen die misbruikt zijn in hun vroege jeugd zijn de regie over hun leven kwijtgeraakt door het misbruik en komen bij een therapeut voor hulp. Het is van groot belang dat die hulp bestaat uit het hervinden van de regie voor hun eigen leven. Symptoombestrijding is daarbij belangrijk, maar zeker niet het enige.

Blijf uit de reddersrol!

Een hulpverlener wil vaak ‘redden’ en daar doet het slachtoffer van seksueel misbruik vaak een appèl op. Vanuit het slachtoffer gezien helemaal begrijpelijk: die heeft de regie soms nog nooit gehad en is niet anders gewend. Maar als hulpverlener is het van cruciaal belang dat je niet in die valkuil loopt, want daarmee bestendig je de slachtofferrol van de ander.

Behandel je klant als volwassene

Geen mens is een stap verder gekomen in zijn groei en het ontwikkelen van volwassen, zelf-verantwoordelijk gedrag, doordat iemand hem of haar als een kind behandelde. De klant heeft niet iemand nodig die de troostende, warme moederrol gaat vervullen en ook niet iemand die de regie overneemt. De klant heeft iemand nodig die spiegelt hoe hij of zij dat zelf kan doen.

Laat de klant zijn/haar emotie

Een klant die vertelt over het seksueel misbruik heeft niets aan jouw boosheid, verdriet of wat dan ook. Natuurlijk is dit niet een verbod op medemenselijkheid, maar wees voorzichtig. Ik heb hulpverleners meegemaakt en verhalen gehoord over hulpverleners die hun eigen boosheid leidend maakten. Dan zaten zij bij de politie aangifte te doen of erger, hadden de dader geconfronteerd of hebben de dader zelfs geslagen. Allemaal menselijke, zelfs begrijpelijke reacties, maar zij vergeten daarbij het belang van hun klant en hun rol en mandaat als hulpverlener.

Als je in deze valkuilen stapt, zorg dat je weet waar jij terecht kunt!

Als je als professional met seksueel misbruikte mensen te maken krijgt: zorg dat je back up hebt. Supervisie en intervisie zijn geen ‘leuke opleidings-extraatjes’: ze zijn broodnodig in de praktijk. Collega’s om mee te sparren, om je eigen gedrag bij te checken, klopt het wat ik hier doe? Zorg voor mensen waarbij jij je veilig genoeg voelt om ook de dingen die je verkeerd hebt gedaan te bespreken.

Zoek actief intervisie of supervisie

Heb je geen sparringpartners in je directe omgeving? Ga er naar op zoek! Fouten maken is menselijk en ze toegeven is een kunst. Ze toegeven aan de klant kan zelfs een wonderlijk effectieve manier zijn om de klant impliciet ook toestemming te geven om met zijn of haar falen te komen.

Intervisie en supervisie specifiek over seksueel misbruik

Hulp zoeken, je eigen professionele gedrag onderzoeken en bespreekbaar maken, het zijn ingredienten van goed hulpverlenerschap. Heb je een intervisievraag specifiek over seksueel misbruik? Je kunt bij mij terecht voor supervisie (eventueel via skype) Kijk op ivonnemeeuwsen.nl voor tarieven en informatie.

Je eigen trauma’s opruimen

Een beetje hulpverlener heeft zijn of haar eigen trauma’s verwerkt of in elk geval zover doorgewerkt, dat ze niet in de weg staan van goede hulpverlening. Natuurlijk kun je geraakt worden in iets ouds, de gekste dingen kunnen je triggeren. Als je werkt met mensen die als kind gekwetst zijn, kan dat jou op gevoelige plekken raken. Dat is niet erg, maar blijf er niet in je eentje mee worstelen.

Therapie voor de therapeut

Als je zelf seksueel misbruik hebt meegemaakt als kind, heb je als therapeut daar de voor- en nadelen van. Immers niemand heeft er iets aan als jij vanuit jouw eigen pijn de ander probeert te redden. Maar als je daarentegen jouw verleden zorgvuldig verwerkt, als je door je trauma’s heen gaat, dan wordt je ervaringskennis een belangrijk extraatje waarmee je de klant beter van dienst kunt zijn. Dan wordt je een extra goede hulpverlener.

Zoveel te leren over helen van seksueel misbruik

Voor de hulpverleners van de toekomst en die van nu ben ik een verdiepingstraining aan het maken. Wat ik je nu al mee zou willen geven:

  • Laat je eigen aannames en (geloofs)overtuigingen los
  • Wees nieuwsgierig
  • Vraag door, ook als je al denkt te weten waar het over gaat
  • Leer vragen stellen over de seksuele beleving en gevoelens van de ander
  • Schort je eigen oordeel op, het heeft geen plaats in professionele hulpverlening
  • Leer jezelf en je reacties op traumatische ervaringen goed kennen én maak ze bespreekbaar in intervisie/supervisie
  • Luister naar wat de ander zegt en naar wat de ander juist niet zegt
  • Zorg voor voldoende hulp voor jezelf als je met seksueel misbruikte mensen werkt

Kennis over seksueel misbruik is onontbeerlijk

Ik verwacht dat mijn verdiepingstraining in 2018 het licht zal zien. Wil je op een lijst gezet worden zodat je als eerste op de hoogte wordt gebracht wanneer de eerste opleiding begint?

Update:

De voorspelling die ik hierboven deed is inmiddels uitgekomen. De eerste verdiepingstraining loopt en wordt heel goed ontvangen door de deelnemers. Inmiddels is er voor 2019 ook een tweede training ingepland. De details daarover kun je nalezen op ivonnemeeuwsen.nl

 

 

De verkering met de misbruiker verbreken

Loskomen van seksueel misbruik: ‘Het is uit!’

Als je als puber een verkering verbreekt, is dat vaak een pijnlijke ervaring. Je hebt verdriet, zelfs als je zelf de verkering verbroken hebt. Het klinkt misschien raar, maar bij seksueel misbruik heb je ook een soort ‘verkering’ met de misbruiker. Zeker als je ingepalmd bent.

De verbinding verbreken

Hoezeer je het ook niet wilt, wat je hebt meegemaakt zijn belangrijke gebeurtenissen: je eerste zoen, je eerste keer seks. Ongewenst en ongewild schept dat een band, de misbruiker is een onderdeel van je leven geworden. Het verbreken van die band is soms nog best een klus.

Sommige banden zijn sterk

Als je gaat helen is het dus zaak dat je goed gaat kijken naar welke band je nog hebt met degene die jou misbruikt heeft. Als het om incest gaat, heb je naast de misbruikrelatie ook nog een familieband. Dan neem je beslissingen over hoe en óf je met diegene nog contact wilt houden. Ook als het iemand buiten de familie betreft, kan dit spelen.

De onzichtbare banden om je hart

Naast dat je gaat kiezen wat je eventueel nog met de persoon wilt, zijn er ook de banden die in je hoofd en hart zitten.

Mijn ervaring hiermee

Ik merkte toen ik een jaar of 40 was dat de misbruiker nog steeds de belangrijkste man in mijn leven was. Ondanks het feit dat ik hem 10 jaar niet gezien had. Zijn ideeën over mannen, relaties, seks, de dingen die hij mij had ingefluisterd over hoe die dingen in elkaar zitten, leefden nog steeds in mijn hoofd. Ik had daar zelfs zijn stem nog bij, in mijn hoofd, als een soort dagelijks commentaar. Een constante nare herinnering.

 

In drie stappen heb ik, met hulp van mijn therapeut, mijn ‘verkering’ met hem verbroken.

Stap 1: Mijn gedachten zijn van mij

‘Die gedanken sind frei, wer kann sie erraten’
Een Duits liedje dat ik in die tijd hoorde. De gedachten zijn vrij. Zo voelde dat helemaal niet. Het voelde het alsof gedachten zich opdrongen, met zijn beeld en stem erbij. De eerste stap om dit te helen, is heel bewust alle gedachten van mij maken. Ik zeg ze hardop, zodat ze mijn stem krijgen, in plaats van die van hem. Ik neem de macht terug over mijn eigen gedachten. Hij heeft ze ooit bij mij ingeprent, maar nu zijn ze van mij. Dat voelt al een stuk beter.

Stap 2: Ik hoef ze niet meer te geloven

Mijn gedachten zijn van mij en als ik ze niet meer wil, kan ik stoppen met in ze te geloven. Ik ben de baas in mijn eigen hoofd. Dat kan pas als ze echt van mij zijn. Ik weet dat het niet zijn stem is, maar juist mijn herinnering daaraan. Ik heb stap 1 en stap 2 regelmatig moeten herhalen, maar uiteindelijk lukt het me om zijn stem uit mijn hoofd te zetten. Sommige gedachten heb ik gehouden, omdat ze bij mij passen. Andere gedachten geloof ik niet meer.

Stap 3: Ik treur om mijn verlies

Ook bij dit proces van losmaken komt verdriet boven. Je verliest iets, en zelfs als het iets is waar je helemaal klaar mee bent, het blijft toch een verlies. Verdriet hoort erbij. Wanneer je de misbruikrelatie in je hoofd in stand hebt gehouden, zoals ik had gedaan, heeft dat je ook iets opgeleverd. Ook dat moet je nu loslaten en dat doet pijn.

Mijn onzekerheid loslaten

Voor mij was de misbruikrelatie een houvast in een onzekere wereld. Volwassen worden betekent leren leven met de onzekerheid en twijfel die bij het menselijk bestaan horen.

Het is niet zoeken naar veiligheid wat het meeste oplevert, maar het leren omgaan met onveiligheid.

Maar ik moest daar wel eerst klaar voor zijn.

De stap van afhankelijkheid naar volwassenheid

De ‘verkering’ met de misbruiker verbreken is een belangrijke stap in het proces van helen van seksueel misbruik. Je stapt uit je afhankelijke kind-rol (zelfs al speelt die alleen nog maar in je hoofd) en je stapt in je volwassen zelf. Wanneer je er aan toe bent om te zeggen ‘mijn leven is van mij’ en de verantwoordelijkheid daarvan te dragen, kun je zeggen: ‘Ik heb de verkering met de misbruiker verbroken’

Wil jij ook helen van seksueel misbruik?

Zoek je hulp om verder te komen in jouw proces? Wellicht vind je een ter zake kundige hulpverlener op Hulpverlening na seksueel misbruik.

Seksueel misbruik en Post Traumatische Stress Stoornis

Seksueel misbruik en PTSS, een stukje geschiedenis

ptss in soldatenFrontsoldaten die in de loopgraven van de 1e wereldoorlog lagen, kwamen vaak terug van de oorlog met een behoorlijk psychisch probleem, dat we tegenwoordig PTSS zouden noemen. Ze hadden vrienden om hen heen zien sterven, hadden angsten ontwikkeld en leden aan traumatische herbelevingen van wat ze daar zoal hadden meegemaakt, symptomen die we ook zien bij veel overlevers van seksueel misbruik. De conditie werd ‘Shell-shock’ genoemd. ‘Shell’ is Engels voor bommen en granaten.

Weinig begrip van omstanders

In die tijd was er niet zoveel begrip voor dit soort problemen, veelal werden ze beschouwd als lafaards en werd er een beroep gedaan op hun heldenmoed. Men ging niet kijken wat er zich in de hoofden van deze jonge frontsoldaten afspeelde en waarom zoveel jonge helden terugkeerden als evenzoveel emotionele hopen ellende. Er werd verondersteld dat de jongens die hier zo onder leden, al voorafgaand aan de oorlog eigenlijk lafaards waren en dat ze er met (soms fysieke) straffen wel overheen zouden groeien.

PTSS: wantrouwen, nachtmerries, angst en stress

Gelukkig is er inmiddels meer sympathie voor de soldaten die op een dergelijke manier getraumatiseerd raken in de oorlog. Mensen die aan  ‘Shell Shock’ oftewel Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS) lijden hebben een reeks symptomen die hen danig in de war brengen. Wantrouwen, nachtmerries, vermijding van herinneringen of emotionele uitschakeling, angst en stressreacties, dissociatie, overreageren op bepaalde triggers en voortdurende spanning. Als een draadje wat op knappen staat.

Post Traumatische Stress Stoornis en seksueel misbruik

Inmiddels is duidelijk dat veel kinderen die seksueel misbruikt zijn, op latere leeftijd last krijgen van dezelfde symptomen. De indringende ervaringen, in combinatie de stilte en victim-blaming, maakt dat de symptomen voortwoekeren. Zo krijgen de angsten de kans om uit te groeien tot een syndroom. In feite is het natuurlijk een heel normale reactie op behoorlijk belastende omstandigheden.

Shell shock/PTSS na seksueel misbruik

De diagnose ‘shell shock’ of PTSS is dan ook bij veel overlevers van seksueel misbruik niet overdreven. De symptomen gaan vaak jaren ondergronds en komen pas na jaren (vandaar het woordje post in de naamgeving) voor, naar aanleiding van een trigger. Een trigger is een incident dat de herinneringen activeert. De overlever reageert vanuit de gevoelens van angst en wanhoop die met die herinnering gepaard gaan.

NIet gelukkig in de tussentijd

Overigens betekent het feit dat iemand lange tijd oké lijkt te zijn niet, dat de hij of zij in de tussentijd gewoon een gelukkig leven leidt. Velen ontwikkelen wat men een ‘schijnbaar normale persoonlijkheid’ noemt. Aan de buitenkant ziet het er succesvol, gezond en normaal uit, terwijl de binnenwereld meer op dat gespannen draadje lijkt.  Alles onder (vaak krampachtige) controle… totdat het draadje knapt.

Triggers

Voor de veteraan is de trigger vaak iets wat met de oorlog te maken heeft. Een film, een helikopter die overvliegt, een plotselinge harde knal, de dood van een vriend. Voor een overlever van seksueel misbruik zijn de triggers dichter bij huis. Voetstappen op de trap, het openritsen van een broek, een bepaalde dekbedovertrek, de geur van seks… Bekende trigger-momenten zijn bijvoorbeeld als je kind de leeftijd bereikt die jij tijdens het seksueel misbruik had of de eerste keer dat je man je kind vasthoud, of als het ontroostbaar huilt. Wanneer je getriggerd wordt, komt de angst en de pijn van toen in volle hevigheid terug. Het is een uitnodiging van het leven om die pijn te gaan helen.

PTSS: praten helpt

Onbekendheid met PTSS maakt dat mensen die op latere leeftijd geconfronteerd worden met traumatische herbelevingen er soms wéér niet over kunnen praten. ‘Zit je daar nou nog mee?’ of zelfs ‘Je loopt te faken, je zoekt alleen maar aandacht.’ zijn reacties die diep kunnen raken. Het luisterend oor, dat je zo nodig hebt als je probeert te helen van seksueel misbruik, is dan ver te zoeken.

Hulp na seksueel misbruik

Gelukkig zijn er hulpverleners die zich gespecialiseerd hebben in hulp bij seksueel misbruik. Als je dus te maken hebt met bovengenoemde klachten, zoek hulp. Want, ik kan het niet vaak genoeg herhalen: Helen van seksueel misbruik kán!

Op hulpverlening na seksueel misbruik vind je therapeuten die zich hierin gespecialiseerd hebben.

In mijn boek kun je meer lezen. Over seksueel misbruik, de lange termijn gevolgen en hoe je uiteindelijk je heelwordingsproces kunt aanpakken. Want helen kán, maar het vraagt wel dat je aan de slag gaat met wat er is gebeurd.

Bestel het in onze boekenwinkel